با گذشت نزدیک به چهار سال از به قدرت رسیدن دوباره امارت اسلامی، تاکنون هیچ کشوری این حاکمیت را به رسمیت نشناخته است، اما حکومت سرپرست در این مدت توانسته که به چهار کشور سفیر رسمی بفرستد و با بیش از چهل کشور روابط دیپلماتیک تامین کند.
در سویی دیگر، تلاش‌ها برای کسب مشروعیت جهانی همچنان ادامه دارد، در تازه‌ترین مورد ملا عبدالغنی برادر، معاون اقتصادی ریاست‌الوزرا که برای شرکت در هفدهمین اجلاس سران سازمان همکاری‌های اقتصادی (اکو) به آذربایجان رفته است، در کنار موضوعات دیگر از نخست‌وزیر این کشور خواسته که برای گسترش روابط دیپلماتیک، سفیر حکومت سرپرست افغانستان را در باکو بپذیرد.
در این یادداشت به اهمیت استراتژیک آذربایجان و کشورهای آسیای میانه برای امارت اسلامی و همچنان موانع تعامل رسمی حکومت سرپرست با جهان می‌پردازیم اینکه چرا با گذشت نزدیک به چهار سال هیچ کشوری آماده نشده است که به گونه رسمی حاکمیت فعلی افغانستان را به رسمیت بشناسند؟
خواست امارت اسلامی از آذربایجان
همان گونه که در بالا گفته شد، معاون اقتصادی ریاست الوزرا در دیدار با نخست‌وزیر آذربایجان از او خواسته که سفیر امارت اسلامی را بپذیرد و دفتر این معاونت هم اعلام کرده که یکی از هدف‌های اصلی سفر هیات عالی رتبه امارت اسلامی به آذربایجان، گسترش تجارت از طریق دهلیز لاجورد بوده است. در عین حال، تحلیل‌گران معتقدند که امارت اسلامی از آذربایجان به دنبال کسب مشروعیت دیپلماتیک، تقویت همکاری‌های اقتصادی و حمایت سیاسی در مسایل منطقه‌ای نیز است. به گفته آنان امارت اسلامی بر سیاست اقتصادمحور تاکید دارد و به دنبال گسترش اتصال منطقه‌ای است و آذربایجان به دلیل موقعیت استراتژیک خود در قفقاز جنوبی و دسترسی به دریای خزر که دارد، می‌تواند به عنوان پلی برای تجارت و اتصال اقتصادی افغانستان به بازارهای اروپا عمل کند.
در سویی دیگر، علی اسدوف، نخست‌وزیر آذربایجان نیز گفته است که کشورش علاقه‌مند است که از طریق سازمان (اکو) و همچنان همکاری‌های چندجانبه، روابط گسترده‌ای در زمینه‌های مختلف از جمله دیپلماتیک با افغانستان برقرار کند.
آقای اسدوف تاکید کرده است: «ما همیشه برای همکاری با افغانستان تلاش کرده‌ایم و به این تلاش‌ها ادامه خواهیم داد.»
میاگل وثیق، آگاه مسایل سیاسی به خبرگزاری آفاق گفت: «تحلیل واقع‌بینانه‌تر این است که هم امارت اسلامی و هم آذربایجان علاقه دارند که روابط خود را با یکدیگر گسترش دهند و این می‌تواند در تامین امنیت کشورهای آسیای میانه نیز نقش اساسی داشته باشد.»
اهمیت استراتژیک آذربایجان و آسیای میانه برای امارت اسلامی
کشورهای آسیای میانه به ویژه آذربایجان برای امارت اسلامی افغانستان به دلیل نقش آنها در اتصال منطقه‌ای، دسترسی به بازارهای جهانی و پتانسیل حمایت دیپلماتیک در مجامع بین‌المللی از اهمیت بالایی برخوردار اند. اما موانعی مانند عدم به رسمیت‌شناسی جهانی امارت اسلامی، تنش‌های منطقه‌ای و انتظارات کشورهای آسیای میانه از کابل در پیوند به تشکیل حکومت فراگیر در افغانستان، می‌توانند این روابط را محدود کنند.
شیرآقا روحانی، استاد دانشگاه در گفت‌وگو با خبرگزاری آفاق گفت: «امارت اسلامی باید با تمرکز بر همکاری‌های اقتصادی و مدیریت دقیق روابط سیاسی از ظرفیت‌های این کشورها به ویژه آذربایجان بهره‌برداری کند.»
کامران امان، آگاه مسایل سیاسی در گفت‌وگو با خبرگزاری آفاق گفت: «سفر آقای عبدالغنی برادر به آذربایجان را به فال نیک می‌گیرم، این گونه سفرها می‌تواند افغانستان را از بن‌بست بیرون کند، در طول تاریخ مردم افغانستان در روزهای سخت در کنار مردم آذربایجان بوده اند، به طور مثال در سال ۱۳۷۲ در جنگ بین ارمنستان و آذربایجان، مردم افغانستان به گونه سرسختانه در کنار مردم آذربایجان ایستادند و در مقابل ارمنستانی‌ها جنگیدند تا مردم آذربایجان را از تجاوز ارمنستانی‌ها نجات دهند. »
موانع تعامل جهان با امارت اسلامی
تحلیل‌ها بر این است که یکی از بزرگ‌ترین موانع تعامل جهان با امارت اسلامی، عدم به رسمیت‌شناسی حکومت سرپرست به عنوان دولت رسمی افغانستان است که این موضوع گره خورده با مسایل چون نگرانی‌های جهانی در مساله حقوق بشر، زنان و دولت فراگیر در افغانستان. بسیاری از کشورها از جمله قدرت‌های غربی و حتا کشورهای منطقه نیز خواستار تشکیل دولت فراگیر اند که به گفته آنان در افغانستان باید دولتی شکل گیرد که در آن گروه‌های مختلف قومی و سیاسی سهیم باشند، چیزی که همواره از سوی امارت اسلامی رد شده است.
امارت اسلامی معقتد است که حاکمیت فعلی فراگیر است و در آن از اقوام مختلف حضور دارند و آنچه که کشورهای منطقه و جهان به عنوان فراگیر یاد می‌کنند، بهانه‌ی بیش نیست.
علاوه بر این، نگرانی‌های امنیتی یکی دیگر از موانع کلیدی است، ادعاها و گزارش‌های غیرمستند از حضور گروه‌های تروریستی مانند القاعده و داعش در افغانستان، باعث شده است که کشورها در برقراری روابط دیپلماتیک محتاط باشند. سومین مانع، سیاست خارجی منزوی امارت اسلامی است. حکومت سرپرست در بسیاری از مسایل بین‌المللی، مانند روابط با اسراییل یا مواضع در قبال مناقشات منطقه‌ای، رویکردی ایدئولوژیک دارد که با منافع برخی کشورها، به‌ویژه کشورهای غربی، همخوانی ندارد. این موضوع باعث شده است که حتا کشورهایی مانند ترکیه یا قطر که روابط بهتری نیز با امارت اسلامی دارند، در به‌رسمیت‌شناسی رسمی تردید کنند.
برخی از آگاهان مسایل سیاسی به این باور اند که برای رفع این موانع، امارت اسلامی باید گام‌های عملی بردارد. به باور آنان بدون این اقدامات، تعاملات جهانی به تماس‌های غیررسمی و محدود باقی خواهد ماند.
اما برخی از کارشناسان مسایل سیاسی، کشورهای غربی به ویژه امریکا را مانع اصلی رسمیت‌شناسی امارت اسلامی می‌پندارند.
سلیم پیگیر، آگاه مسایل سیاسی در گفت‌وگو با خبرگزاری آفاق گفت: «تا زمانی‌که امریکا در مورد رسمیت‌شناسی امارت اسلامی تصمیم نگیرد، حتا کشورهای بزرگ مانند چین و روسیه هم نمی‌توانند به تنهایی تصمیم بگیرند، به فرض اگر تصمیم هم بگیرند، گروهی از کشورها تصمیم خواهند گرفت. درست است که ما اکنون مناسبات خوب و نزدیکی با کشورها داریم حتا در سطح سفیر ولی آنها تاهنوز حکومت سرپرست را به رسمیت نشناخته اند، دلیل هم امریکا است.»
جمع‌بندی
در پایان این‌گونه می‌توان گفت که برای به رسمیت‌شناخته شدن امارت اسلامی توسط جامعه جهانی، از جمله جمهوری آذربایجان، لازم است که حکومت سرپرست افغانستان مجموعه‌ای از اقدامات داخلی و خارجی را انجام دهد تا هم اعتماد بین‌المللی جلب شود و هم موانع سیاسی، اجتماعی و اقتصادی برطرف شود.
کارشناسان حوزه سیاست پیشنهاد می‌کنند که کابل باید به برخی از پیشنهادهای معقول و عملی کشورهای منطقه و جهان گوش دهد، حکومتی را شکل دهد که انتقادهای این کشورها را مرفوع کند. به گفته آنان امارت اسلامی باید با نشان‌دادن مسوولیت‌پذیری و شفافیت، اعتماد کشورهای میانه‌رو مانند آذربایجان را جلب کند تا به تدریج به مشروعیت جهانی دست یابد.