وزارت خارجه قطر اعلام کرد که جورجت گانیون، معاون نماینده ویژه دبیرکل سازمان‌ملل در افغانستان و اسکات اسمیت، مسوول سیاسی یوناما با فیصل بن عبدالله الحنزب، نماینده ویژه این کشور در پیوند به آمادگی‌ها برای برگزاری چهارمین دور نشست دوحه در مورد افغانستان گفت‌وگو کردند.
هرچند تاریخ دقیق برگزاری این نشست تاکنون مشخص نیست، اما گفت‌وگوی مقام‌های سازمان ملل و قطری درباره این نشست، نشان‌دهنده تلاش‌های جهانی برای ادامه گفت‌وگوهای بین‌المللی درباره مسایل افغانستان است.
اهداف و دستور کار نشست چهارم
نشست‌های دوحه به طور کلی به دنبال ایجاد راه‌هایی برای تعامل سازنده با امارت اسلامی، رسیدگی به بحران‌های انسانی و اقتصادی، و ادغام مجدد افغانستان در جامعه بین‌المللی هستند. در نشست چهارم، انتظار می‌رود که بر اساس چگونگی پیشرفت نشست سوم، موضوعاتی مانند رفع تحریم‌ها، آزادسازی ذخایر ارزی، و تقویت بخش خصوصی مورد بحث قرار گیرند.
جامعه جهانی، به‌ویژه در قطعنامه‌های شورای امنیت، بر مشارکت معنادار زنان و رعایت حقوق بشر تأکید دارد. به گفته کارشناسان باید بررسی شود که آیا نشست چهارم به این موضوعات به صورت جدی خواهد پرداخت یا خیر، به‌ویژه با توجه به انتقادات از نشست سوم که نمایندگان زنان و فعالان حقوق بشر در آن حضور نداشتند.
یکی از موضوعات کلیدی در نشست‌های قبلی، بحث درباره تعیین نماینده ویژه برای هماهنگی تعامل با امارت اسلامی بود، اکنون دیده شود که آیا این موضوع در نشست چهارم به نتیجه‌ای خواهد رسید یا خیر؟
حضور و مشارکت طرف‌ها در نشست چهارم
تحلیل‌ها بر این است که در چهارمین نشست دوحه درباره افغانستان نیز انتظار می‌رود نمایندگان ویژه کشورها، سازمان‌های بین‌المللی، و برخی فعالان مدنی و زنان افغان حضور داشته باشند. نماینده امارت اسلامی نیز به احتمال زیاد در آن شرکت خواهد کرد.
به گفته کارشناسان حوزه سیاست، کشورهای منطقه و جهان، مانند قطر می‌توانند که نقش مهمی در این نشست داشته باشند.
دستاوردها و چالش‌های نشست‌های قبلی
در نشست سوم دوحه، امارت اسلامی توانست دستاوردهای خود (مانند مبارزه با مواد مخدر و تامین امنیت) را در سطح بین‌المللی مطرح کند و خواستار لغو تحریم‌ها و آزادسازی دارایی‌ها نیز شد.
بر اساس گزارش‌ها در نشست نخست فضایی برای گفت‌وگو درباره افغانستان ایجاد شد اما بدون حضور نماینده امارت اسلامی برگزار گردید، در این نشست اشتراک‌کنندگان بیشتر بر ادامه کمک‌های بشردوستانه به مردم افغانستان تاکید کردند.
دومین نشست دوحه در ۱۸ و ۱۹ فبروری ۲۰۲۴ میلادی در حالی برگزار شد که در آن نماینده‌های امارت اسلامی و مخالفان سیاسی امارت حضور نداشتند.
انسجام و هماهنگی کشورها در مورد افغانستان و ادغام مجدد کشور به جامعه جهانی از اهداف نشست دوم گفته شده بود.
نخستین نشست دوحه به تاریخ اول می سال ۲۰۲۳ میلادی در قطر برگزار شد.
آنتونیو گوترش، دبیرکل سازمان ملل متحد در نشست نخست تلاش کرد تا به چالش‌ها و نگرانی‌های مردم افغانستان به‌شمول آموزش دختران، کار زنان و حقوق اساسی آنان در جامعه، تعهدات امارت اسلامی به جامعه جهانی و سایر موضوعات رسیدگی کند و برای آنان راه‌حل مناسب جستجو شود؛ اما نشست بدون حضور هیات امارت اسلامی پایان یافت.
گفتنی است که اختلافات جهانی و نبود اجماع بین غرب و کشورهای منطقه مانند چین و روسیه، باعث شد تا این نشست‌ها بدون کدام نتیجه‌ای ملموسی به پایان برسند.
مواضع جامعه جهانی و منطقه‌ای در نشست چهارم
اختلاف‌های جهانی درباره نحوه‌ی تعامل با امارت اسلامی و مسایل افغانستان همواره وجود داشته است، تحلیل‌گران تاکید می‌کنند که به احتمال زیاد در چهارمین نشست دوحه نیز اثرگذار خواهد بود. کشورهای غربی بر رعایت حقوق بشر، به‌ویژه حقوق زنان، و عدم به‌رسمیت‌شناختن امارت اسلامی تأکید دارند، در حالی که کشورهای منطقه‌ای به تعامل اقتصادی و سیاسی با امارت اسلامی، لغو تحریم‌ها و ثبات منطقه‌ای اولویت می‌دهند. این شکاف در نشست‌های قبلی مانع از توافق بر رویکرد واحد شد و انتظار می‌رود در نشست چهارم نیز، به‌ویژه در موضوعاتی مانند تعیین نماینده ویژه سازمان ملل و مدیریت بحران‌های بشردوستانه، چالش ایجاد کند. با این حال، حضور گسترده‌تر امارت اسلامی و تمرکز بر نتایج نشست سوم ممکن است به کاهش برخی تنش‌ها کمک کند، اما بعید است اختلاف‌ها به‌طور کامل رفع شوند.
نقش قطر در نشست چهارم
قطر به‌عنوان میانجی کلیدی در مذاکرات دوحه، نقشی موثر در تسهیل گفت‌وگوهای صلح افغانستان ایفا کرده است. از میزبانی مذاکرات امریکا و امارت اسلامی (۲۰۱۸ – ۲۰۲۰) که به توافق صلح منجر شد، تا نشست‌های اخیر سازمان ملل (۲۰۲۳ – ۲۰۲۴)، قطر با استفاده از روابط دیپلماتیک با امارت اسلامی، غرب و کشورهای منطقه، بستری برای تعامل فراهم کرده‌است. در نشست چهارم دوحه، تلاش‌های قطر برای هماهنگی با سازمان ملل و گنجاندن امارت اسلامی، جامعه مدنی و نمایندگان جهانی نشان‌دهنده تداوم نقش فعال آن است. با این حال، چالش‌هایی مانند اختلاف‌های جهانی، حضور محدود زنان و نتایج مبهم، موفقیت این تلاش‌ها را محدود کرده‌است.
تلاش‌های قطر در نشست چهارم دوحه به احتمال زیاد به ایجاد فضایی برای گفت‌وگو و تعامل با امارت اسلامی منجر شود، اما کارشناسان تاکید می‌کنند که موفقیت کامل بعید است.
پیامدها و انتظارها از نشست چهارم
آگاهان امور سیاسی به این عقیده اند که نشست چهارم دوحه به احتمال زیاد گامی در جهت تعامل بیشتر با امارت اسلامی خواهد بود، اما به عادی‌سازی کامل روابط منجر نخواهد شد. حضور امارت اسلامی و تمرکز بر کمک‌های بشردوستانه و دیپلماسی منطقه‌ای می‌تواند روابط را تقویت کند، اما شروط غرب برای به‌رسمیت‌شناختن (رعایت حقوق بشر، به‌ویژه حقوق زنان) و اختلاف‌های جهانی مانع عادی‌سازی کامل می‌شوند.
برخی دیگر از تحلیل‌گران سیاسی می‌افزایند که نشست چهارم می‌تواند گامی به سوی صلح پایدار، ثبات اقتصادی و ادغام افغانستان در جامعه جهانی باشد، اما موفقیت آن محدود خواهد بود. آنان تصریح می‌کنند که بدون تعهد امارت اسلامی به اصلاحات و اجماع جهانی، نتایج نشست به احتمال زیاد به هماهنگی‌های محدود منجر می‌شود، نه صلح پایدار یا ادغام کامل افغانستان در جامعه جهانی.
