با گذشت ۴۶ سال از خروج نیروهای اتحاد جماهیر شوروی از افغانستان، پیامدهای سیاسی، اقتصادی و اجتماعی این حضور نظامی هنوز هم در تاریخ و واقعیتهای امروز کشور قابل مشاهده است.
نیروهای شوروی در دسامبر ۱۹۷۹ برای حمایت از حکومت وابسته به حزب دموکراتیک خلق وارد افغانستان شدند. شمار نیروها ابتدا حدود ۸۰–۸۵ هزار نفر بود و بعدها به بیش از ۱۱۰ هزار تن رسید. این نیروها با تانکها، طیارهها و قوای هوابر در شهرهای مهم مانند کابل، بگرام، قندهار و هرات مستقر شدند.
اشغال افغانستان از ۶ جدی ۱۳۵۸ تا ۲۶ دلو ۱۳۶۷، حدود ۹ سال ادامه یافت. در این مدت، مردم افغانستان در برابر شوروی و رژیم وابسته به آن قیام کردند که پیامدهای سنگینی داشت: بیش از یک میلیون کشته، حدود ۵ میلیون آواره، میلیونها زخمی و معلول، و ویرانی گستردهٔ شهرها، قریهها و زیربناها. این جنگ برای اتحاد جماهیر شوروی نیز بسیار پرهزینه بود. در جریان آن، حدود پانزده هزار سرباز شوروی کشته شدند و بیش از سیوپنج هزار تن دیگر زخمی گردیدند. همچنان صدها عراده تانک و طیارهٔ نظامی شوروی تخریب شد که باعث تضعیف اقتصاد و نظام سیاسی این کشور گردید. در نهایت، این جنگ نقش مهمی در فروپاشی اتحاد جماهیر شوروی ایفا کرد.
در بُعد سیاسی، حضور نظامی شوروی مشروعیت حکومت وقت را تضعیف کرد و واکنشهای گسترده مردمی را در پی داشت. شکلگیری گروههای مجاهدین، افغانستان را به میدان یکی از مهمترین جنگهای نیابتی دوران جنگ سرد تبدیل کرد و پس از خروج شوروی، کشور وارد جنگهای داخلی طولانی شد. با این حال، شوروی از حکومت وقت حمایت سیاسی کرد، ساختار دولت مرکزی را حفظ نمود و کادرهای دولتی و نظامی را آموزش داد.
از نظر اقتصادی، جنگ زیربناهای کشور را بهشدت تخریب کرد و روند توسعه را متوقف ساخت. در کنار این خسارات، شوروی پروژههایی چون تونل سالنگ، سیلوهای ذخیره گندم، برخی فابریکهها و سرکها را ساخت و کمکهای مالی و تخنیکی به دولت ارایه کرد و به آموزش متخصصان افغان پرداخت؛ اما این اقدامات نتوانست پیامدهای ویرانگر جنگ را جبران کند.
در بخش نظامی، شوروی اردوی افغانستان را تقویت کرد، نیروهای امنیتی را آموزش داد و تجهیزات نظامی فراهم نمود؛ اقدامی که به تشدید جنگ و افزایش تلفات انجامید.
در بُعد اجتماعی، صدها هزار نفر جان باختند و میلیونها تن مهاجر شدند. فقر و آسیبهای روانی جامعه را متأثر ساخت، هرچند برنامههایی در بخش آموزش، سوادآموزی شهری و اعزام محصلان به شوروی نیز اجرا شد.
در سطح منطقهای و جهانی، جنگ افغانستان فشار سنگینی بر اتحاد شوروی وارد کرد و از عوامل مهم تضعیف و فروپاشی آن در سال ۱۹۹۱ دانسته میشود.
در مجموع، حضور و خروج نیروهای شوروی تأثیرات عمیق و درازمدتی بر افغانستان برجای گذاشت و اهمیت ثبات سیاسی، استقلال ملی و جلوگیری از مداخلههای خارجی را برجسته ساخت.