پاکستان کشوری که از گذشتههای دور تاکنون به پشتیبانی از تروریزم متهم بودهاست، اما با مهارت و زیرکی تمام، خود را قربانی این پدیده معرفی کردهاست، حالا و برای نخستینبار خواجه آصف، وزیر دفاع این کشور به گونه علنی اعتراف کرد که حکومتهای کشورش در سه دهه گذشته از گروههای هراسافگن حمایت کردهاند.
این مقام بلندپایهی پاکستانی در گفتوگو با اسکاینیوز افزود: «ما سه دهه است که این کار کثیف را برای ایالات متحده، بریتانیا و غرب انجام میدهیم.»
دولتهای پاکستان به ویژه نهادهای استخباراتی این کشور، برای دستیابی به اهداف سیاسی و امنیتی در دوران جنگ سرد و پس از آن، همواره از گروههای تندرو و هراسافگن بهره گرفته و در ناامنی کشورهای همسایه از آن استفاده کردهاست.
در حالی که پاکستان به گونه مستقیم و غیرمستقیم گروههای هراسافگن را حمایت میکند، اما در این اواخر پیوسته تاکید میکند که افغانستان مرکز «تروریزم» است و این گروهها امنیت پاکستان را تهدید میکنند، چیزی که اعتراف تاریخی خواجه آصف، عکس قضیه را نشان میدهد.
واکنشها به اعتراف رسمی خواجه آصف به پشتیبانی کشورش از گروههای هراسافگن
پس از آنکه بلندپایهترین مقام نظامی پاکستان به حمایت کشورش از تروریزم اعتراف کرد، این اظهارات واکنشهای زیادی را برانگیخت. شماری آنرا حیلهی جدید پاکستان خواندند و برخی هم گفتند که این سخنان حاکی از شکنندگی وضعیت پاکستان است.
در این میان، دکتر احمدغنی خسروی، استاد در دانشگاه لیبرال آرت برلین، آلمان در گفتوگو با خبرگزاری آفاق گفت که اعتراف خواجه محمد آصف وزیر دفاع پاکستان، حرف این مقام بلندپایهی پاکستانی نیست بل او در مشوره با نخستوزیر و رییس (آیاسآی) این اظهارات را بیان کردهاست. آقای خسروی در ادامه افزود: « این اعتراف میرساند که افغانستان در این قضیه مظلوم و قربانی بودهاست.»
دکتر سید جواد سجادی، استاد دانشگاه و تحلیلگر مسایل سیاسی به این باور است که اعتراف دیرهنگام وزیر دفاع پاکستان دو دلیل دارد، نخست اینکه این مقام پاکستانی در تلاش است تا تقصیر کار را به گردن غربیها بیندازد و دوم اینکه، تلخی منازعات پاکستان، مقامات این کشور را وادار کرده که این چنین اعتراف کنند.
آقای سجادی در گفتوگو با خبرگزاری آفاق افزود: «در طول چهار دهه گذشته حمایت پاکستان از هراسافگنان حقیقت انکارناپذیر است و ریشه این حمایت برمی گردد به جنگ سرد، زمانیکه شوروی افغانستان را اشغال کرد، آن وقت غربیها برای اینکه بتوانند شوروی را زمینگیر کنند روآوردند به حمایت از گروه های اسلامی. پاکستان بارها با حمایت از گروههای هراسافگن نیروهای امنیتی افغانستان را متلاشی کردهاست.»
سید اکبر سیال وردک، کارشناس دیگر سیاسی به این عقیده است که مردم افغانستان پیش از اعتراف وزیر دفاع پاکستان، میدانستند که اسلامآباد به هراسافگنان پناهگاه داده و از آنان حمایت میکند. او همچنان افزود: « این اعتراف نشان داد که پاکستان در تصمیمگیریها مستقل نیست بل این قدرتهای بزرگ اند که در عقب تصمیمهای اسلامآباد نقش بازی میکنند.»
کامران امان، نظامی پیشین در واکنش به اعتراف وزیر دفاع پاکستان به خبرگزاری آفاق تاکید کرد که خواجه آصف با این اظهارات میخواهد به جهان تفهیم کند این که حکومت فعلی پاکستان مستقل است و این حکومتهای قبلی بودند که در تبانی با غرب عمل میکردند و حالا کشورش قربانی تروریزم است نه حامی آن.
اهداف پاکستان از پشتیبانی از گروههای شبهنظامی
پشتیبانی پاکستان از گروههای شبهنظامی مانند لشکر طیبه، جیش محمد و القاعده بخشی از استراتژی این کشور برای تضعیف نفوذ هند در منطقه، بهویژه در کشمیر و افغانستان، بوده است.
همزمان با این، اسلامآباد همواره به دنبال ایجاد یک دولت ضعیف در افغانستان بوده و میخواهد که دولتهای گذشته و اکنون افغانستان مستقل نباشند و از اوامر و خواستهای این کشور پیروی کنند.
به گفته کارشناسان حوزه سیاست، منافع اقتصادی و سیاسی پاکستان نیز ایجاب میکند تا این کشور از گروههای هراسافگن در منطقه حمایت کند، یکی از نمونههای بارز این حمایت را میتوان از دریافت کمکهای مالی امریکا، عربستان و دیگر کشورها به پاکستان ارزیابی کرد.
هدف استراتژیک دیگر پاکستان را تضعیف طرح پشتونستان(خواست ارضی افغانستان بر مناطق پشتوننشین) و ایجاد عمق استراتژیک در برابر هند تشکیل میدهد.
سیاستهای دوگانه پاکستان در مبارزه با هراسافگنی
پس از حملههای یازدهم سپتامبر، پاکستان زیر فشار امریکا به ایتلاف ضدتروریزم پیوست و اجازه استفاده از پایگاههای نظامی خود را به نیروهای غربی داد و در عین حال بهطور همزمان به حمایت پنهانی از گروههای شبهنظامی پرداخت.
گزارشهای زیادی بیانگر آنست که پاکستان از گروههای هراسافگن حمایت میکند، بهگونه نمونه، اظهارات هیلاری کلینتون، سیاستمدار و دیپلمات امریکایی در سال ۲۰۰۹ نشان داد که اسلامآباد به گروههای هراسافگن مانند القاعده، لشکر طیبه و جیش محمد اجازه فعالیت و دریافت کمکهای مالی از کشورهای خلیج فارس، به ویژه عربستان را میداد، چیزی که در حال حاضر خواجه آصف، وزیر دفاع پاکستان به آن اعتراف کرد.
برخی گزارشها حاکی از آنست که تحریک طالبان پاکستانی نیز از حمایتهای غیرمستقیم شماری از نهادهای پاکستانی بهرهمند میشوند، در حالی که مقامهای این کشور همواره انگشت انتقاد را بر افغانستان بلند میکنند که این خود بیانگر آنست که پاکستان سیاست دوگانه را در پیش گرفته است.
در سویی دیگر، سیاستهای دوگانه پاکستان در قبال تروریزم، این کشور را با انتقادات شدید بینالمللی روبه رو کرده و باعث انزوای اسلامآباد نیز شده است.
پیشینهی تاریخی حمایت پاکستان از گروههای شبهنظامی
پیشینهی پشتیبانی پاکستان از گروههای شورشی ریشه در تحولات سیاسی، نظامی و استراتژیک منطقه پس از سال ۱۹۹۰ میلادی دارد، این کشور به گونهی خاص با اهداف ژئوپلیتیک، رقابت با هند و از نقش فعال در جنگ سرد تاکنون به حمایت از گروههای هراسافگن پرداخته است.
پس از حمله شوروی به افغانستان در سال ۱۹۷۹، پاکستان بهعنوان خط مقدم مقابله با نفوذ شوروی در منطقه، مورد توجه قدرتهای غربی، بهویژه ایالات متحده، قرار گرفت. حاکمان وقت اسلامآباد از این فرصت برای تقویت جایگاه استراتژیک خود استفاده کردند.
پاکستان در طول دهههای گذشته، همواره به دلیل حمایت از گروههای هراسافگن و شبهنظامی زیر فشار نهادهای بینالمللی نیز قرار داشت، اما نه تنها که از این حمایت دست نکشید، بل برای تقویت این گروهها از تمامی ابزار دست داشته استفاده کرد.
در سال ۱۹۸۰ میلادی سازمان استخباراتی پاکستان به عنوان هماهنگکننده اصلی کمکهای تسلیحاتی و مالی غرب به مجاهدین افغان نقش بازی کرد و با این حمایتها هدف اصلی آن مقابله با نفوذ شوروی در منطقه بود.
در همین سال، سازمان استخباراتی پاکستان به ارتباط با شبکه القاعده و گروههای وابستهی آن نیز متهم بود که حضور اسامه بن لادن، رهبر این شبکه در شهر حیاتآباد تا زمان کشتهشدن او در عملیات نیروهای امریکایی در سال ۲۰۱۱ نشان میدهد، این کشور با این شبکه در هماهنگی بودهاست.
در کنار این، سازمانهایی مانند لشکر طیبه و جیش محمد نیز از سوی (آیآسآی) حمایت میشوند، این گروهها بارها در حملههای تروریستی در هند نقش داشته اند، از جمله، حملههای معروف ممبی در سال ۲۰۰۸ که صدها کشته برجای گذاشت؛ رویدادی که منجر شد تا جامعه بینالمللی و هند بارها پاکستان را به دلیل حمایت از این گروهها محکوم کنند.
پیامدهای پشتیبانی از گروههای هراسافگن برای پاکستان
با گذشت هر روز دیده میشود که پاکستان با حمایت از گروههای هراسافگن و شبهنظامی بجای اینکه منفعت بدست آورد، با بیثباتی داخلی روبه رو میشود.
آگاهان به این باورند که حمایت از هراسافگنان به رشد گروههای افراطی در داخل پاکستان مانند لشکر جنگوی منجر شده است.
حمایت دوامدار پاکستان از هراسافگنان، روابط این کشور با همسایگانش را نیز آسیب زده است، ایران به دلیل حمایت اسلامآباد از گروههای ضدشیعه، پاکستان را انتقاد کرده و مقامهای امارت اسلامی نیز بارها از حمایت پاکستان از گروه داعش شکایت کردهاند.