با اعلام رسمی دادگاه عالی روسیه مبنی بر حذف نام طالبان ( امارت اسلامی) از فهرست گروه‌های ممنوعه این کشور، نشانه‌های تازه‌ای از تغییر رویکرد مسکو در قبال امارت اسلامی افغانستان پدیدار شد؛ تغییری که بلافاصله با سفر ضمیر کابلوف، نماینده ویژه رییس‌جمهور روسیه در امور افغانستان، به کابل، رنگ عملی به خود گرفت.
کابلوف در جریان این سفر، با دو مقام ارشد امارت اسلامی – امیرخان متقی، سرپرست وزارت خارجه، و سراج‌الدین حقانی، سرپرست وزارت داخله – دیدار و گفت‌وگو کرد.
در دیدار با امیر خان متقی، دو طرف درباره ارتقای سطح روابط دوجانبه، گسترش همکاری‌های اقتصادی و تجاری، و تحولات منطقه‌ای بحث کردند. امیر خان متقی ضمن قدردانی از اقدام اخیر روسیه، وعده داد که امارت اسلامی در آینده نزدیک، یک دیپلمات در سطح سفیر را برای استقرار در مسکو معرفی خواهد کرد؛ اقدامی که می‌تواند روابط دو کشور را به سطح رسمی دیپلماتیک ارتقا دهد.
در دیدار دیگر، سراج الدین حقانی و کابلوف بر گسترش همکاری‌های امنیتی، تقویت روابط اقتصادی و تجاری در سطح منطقه، و هم‌آهنگی برای مقابله با تهدیدات مشترک تأکید کردند.
حقانی از سیاست جدید روسیه نسبت به افغانستان استقبال کرده و آن را گامی در جهت پذیرش واقعیت‌های سیاسی کشور دانست. در این دیدار، دوطرف همچنین بر تعهد مشترک خود برای تقویت مناسبات و آغاز فصل تازه‌ای در روابط دوجانبه تأکید نمودند.
در این دیدار همچنان کابلوف افزود که، در ماه می و در حاشیه نشست “کازان فروم”، قرار است نخستین نشست کمیسیون دایمی همکاری‌های روسیه و افغانستان برگزار شود؛ نشستی که می‌تواند چارچوب جدیدی برای روابط سیاسی، اقتصادی و امنیتی دو کشور تعریف کند.
تحولات چند ماه گذشته در سطح منطقه‌ای و جهانی نشان می‌دهد که تعامل کشورها با امارت اسلامی افغانستان به‌طور چشم‌گیری افزایش یافته است. در حالی‌که برخی دولت‌ها هنوز موضع رسمی شناسایی را اتخاذ نکرده‌اند، اما در عمل، سطح تماس و گفت‌وگو با امارت اسلامی به مرحله‌ای رسیده که نمی‌توان آن را نادیده گرفت.
دیدار اخیر وزیر امور خارجه جمهوری اسلامی ایران از کابل، سفر وزیر خارجه پاکستان و گفت‌وگوهای رسمی او با مقامات بلندپایه امارت اسلامی، فعال‌شدن دیپلمات‌های روسی در کابل، حذف نام طالبان (امارت اسلامی) از فهرست گروه‌های ممنوعه روسیه، دیدارهای مهم سفیر روسیه با مقامات امارت اسلامی، سفر نماینده ویژه پوتین به کابل و نیز گفت‌وگوهای تجاری و امنیتی میان امارت اسلامی و کشورهای چون قزاقستان و ازبکستان، همگی نشانه‌های روشنی از این واقعیت‌اند.
افزون بر آن، سفر اخیر مقام امریکایی که پیش‌تر نماینده ترامپ در امور گروگان‌گیری‌ها در غزه بود و اکنون با امارت اسلامی وارد مذاکرات خاص شده است – چه به‌صورت علنی و چه غیرعلنی – نشان می‌دهد که تعامل با حکومت فعلی افغانستان وارد مرحله‌ای تازه شده است.
از همین رو، به باور شماری از آگاهان مسایل سیاسی، این تحولات گویای آن است که امارت اسلامی، حداقل از منظر مدیریت سیاسی و تثبیت اقتدار داخلی، توانسته‌است که کنترل دولت را در کابل حفظ کند. کشورها، چه دوست و چه منتقد، اکنون دریافته‌اند که راه تعامل با افغانستان امروز، از مسیر امارت اسلامی می‌گذرد.
در همین راستا، اسد الله ندیم، آگاه مسایل سیاسی در گفتگو با خبرگزاری آفاق گفت:« این‌که امروز وزیر خارجه ایران به کابل می‌آید، وزیر خارجه پاکستان با مقامات طالبان دیدار می‌کند، روس‌ها نام طالبان را از فهرست سیاه‌شان حذف می‌کنند، سفیر روسیه و نماینده پوتین فعالانه در کابل رفت‌وآمد دارند و کشورهای منطقه یکی‌یکی وارد معامله با امارت اسلامی می‌شوند، همه نشان می‌دهد که یک واقعیت سیاسی تثبیت شده در کابل حاکم است. این دیگر بحث دوست‌داشتن یا نداشتن طالبان نیست؛ سیاست با واقعیت‌ها کار دارد، نه با توصیه و نصیحت»
در تحلیل تحولات اخیر در روابط روسیه و افغانستان، معین گل سمکنی یکی از آگاهان مسایل سیاسی در گفتگو با خبرگزاری آفاق به نکته‌ای مهم اشاره کرد که نیازهای استراتژیک روسیه و منافع اقتصادی آن، عامل اصلی در تغییر رویکرد مسکو نسبت به امارت اسلامی است. وی در این زمینه گفت:
«روسیه همواره از صدور هراس افگنی و مواد مخدر از افغانستان نگران بوده است، اما بعد از جنگ اوکراین و قطع روابط با غرب، روسیه برای تأمین منافع اقتصادی خود، نیاز به بازارهای آسیای مرکزی و جنوبی دارد. در این شرایط، افغانستان به عنوان تنها راهکار برای تسهیل صادرات روسیه به این بازارها، جایگاه ویژه‌ای پیدا کرده است.»
سفر ضمیر کابلوف به کابل و دیدارهای سطح‌بالای او در حالی انجام شد که مقامات ارشد روسیه نیز در هفته‌های اخیر بارها درباره آینده افغانستان و نقش قدرت‌های خارجی در این کشور اظهار نظر کرده‌اند.
ولادیمیر پوتین، رییس‌جمهور روسیه، پیش‌تر تأکید کرده بود که رویکرد روسیه در قبال افغانستان باید واقع‌گرایانه و مبتنی بر شرایط میدانی باشد. او در سخنانی که در یکی از نشست‌های بین‌المللی بیان کرد، گفت که تعامل با حکومت فعلی افغانستان، صرف‌نظر از دیدگاه‌های ایدئولوژیک، یک ضرورت راهبردی برای حفظ ثبات در منطقه است. پوتین همچنین از تصمیم برای حذف نام طالبان( امارت اسلامی) از فهرست گروه‌های ممنوعه حمایت کرده بود و آن را اقدامی در جهت کاهش تنش و بازکردن راه برای دیپلماسی خواند.
این در حالی است که تصمیم روسیه برای حذف نام طالبان( امارت اسلامی) از فهرست گروه‌های ممنوعه، نه تنها مسیر روابط رسمی‌تر میان دو کشور را هموار ساخته، بلکه نشان‌دهنده‌ی تلاش مسکو برای بازتعریف جهت تعاملات منطقه‌ای و جهانی خود با امارت اسلامی افغانستان است. این اقدام را می‌توان یک چرخش مهم در سیاست خارجی روسیه دانست؛ چرخشی که می‌تواند دیگر بازیگران منطقه‌ای و بین‌المللی را نیز به بازنگری در رویکردهای خود وادار سازد.
در چنین فضایی، این پرسش کلیدی مطرح می‌شود:
آیا تغییر تدریجی مواضع قدرت‌های منطقه‌ای و جهانی نسبت به امارت اسلامی، در نهایت به شناسایی رسمی آن در سطح بین‌المللی خواهد انجامید؟
و اگر این روند به رسمیت‌شناسی ختم شود، پیامدهای آن برای آینده سیاسی، اقتصادی و امنیتی افغانستان چه خواهد بود؟
این پرسش‌ها، چشم‌انداز تحولات آینده را رقم خواهند زد و در کانون توجه تحلیل‌گران و تصمیم‌سازان قرار خواهند گرفت.
