چهار روز پس از اوج درگیری‌ها میان هند و پاکستان، ناوقت روز (شنبه، ۲۰ ثور) با فشار و پادرمیانی امریکا، اسلام‌آباد و دهلی‌نو به توافق آتش‌بس تن دادند.
اما دیری نگذشت که این آتش‌بس دوام نیاورد و هردو طرف یکدیگر را به نقض آن متهم کردند، عدم پایداری این توافق، به دلایل متعدد و پیچیده‌ای برمی‌گردد که ریشه در تاریخ، سیاست، و تنش‌های منطقه‌ای دارد.
برداشت‌های متفاوت از آتش‌بس میان دهلی‌نو و اسلام‌آباد
آتش‌بس اخیر میان دو کشور هسته‌ای، خوش‌بینی‌ها را در منطقه و جهان ایجاد کرد، اما خیلی زود شکست و نگرانی‌ها از شعله‌ورشدن درگیری همچنان پابرجاست.
هند و پاکستان از بستن این توافق برداشت‌های متفاوت دارند که این می‌تواند آینده را مبهم جلوه دهد.
دولت پاکستان این آتش‌بس را فرصتی برای آغاز «گفت‌وگوهای جامع» با هند می‌داند که شامل مسایل کلیدی مانند کشمیر می‌شود.
هند در مقابل، تاکید دارد که آتش‌بس تنها به معنای توقف موقت اقدام‌های نظامی است و موضع قاطع خود در برابر تروریزم را حفظ خواهد کرد.
چنانچه جی‌شنکر، وزیر امور خارجه هند گفت: « با پاکستان بر سر توقف تیراندازی و اقدامات نظامی به تفاهم رسیده‌ایم، اما هند همواره موضعی قاطع و بدون مماشات در برابر تروریزم در همه اشکال و نمادهای آن اتخاذ کرده و به این موضع خود ادامه خواهد داد.»
ابهام‌های ساختاری در توافق آتش‌بس میان هند و پاکستان
آگاهان روابط بین‌الملل به این باور اند که این آتش‌بس فاقد چارچوب حقوقی مشخص، سازوکار نظارتی بی‌طرف و تعریف دقیق از نقض توافق است که این می‌تواند منجر به تفسیرهای متفاوت و افزایش احتمال نقض آن شود. به گفته آنان این آتش‌بس بیشتر یک اقدام تاکتیکی برای کاهش فشارهای بین‌المللی است تا یک تعهد واقعی به صلح پایدار.
احمدخان اندر، آگاه امور نظامی در گفت‌وگو با خبرگزاری آفاق گفت: «اگر هردو طرف نتوانند به چارچوب مشترک برای تفسیر این آتش‌بس دست یابند، حفظ آن سخت خواهد بود و هر رویداد امنیتی دیگر یا تشدید تنش‌ها میان این دو قدرت هسته‌ای می‌تواند به سرعت این توافق را ازبین ببرد.»
اختلافات تاریخی هند و پاکستان
مناقشه کشمیر یکی از اصلی‌ترین عامل‌های تنش میان هند و پاکستان پس از سال ۱۹۴۷ تاکنون بوده است.
اسلام‌آباد و دهلی‌نو ادعای حاکمیت کامل بر این منطقه را دارند، اما کشمیر به گونه عملی میان آن‌ها تقسیم شده است.
حمله‌ی اخیر بر گردشگران در کشمیر زیر اداره هند در ۲۲ اپریل که ۲۶ کشته برجا گذاشت، یک‌بار دیگر باعث تشدید تنش‌ها شد. هند، پاکستان را به دست داشتن در این رویداد متهم کرد، در حالی که پاکستان این اتهام‌ها را نپذیرفت که به تشدید تنش‌ها انجامید.
یکی از دلیل‌های شکنندگی آتش‌بس میان هند و پاکستان به تاریخچه طولانی درگیری‌ها میان این دو کشور برمی‌گردد.
جنگ نخست هند و پاکستان (۱۹۴۷ – ۱۹۴۸)
این جنگ در اکتوبر ۱۹۴۷ آغاز شد، زمانی که قبایل مسلح با پشتی‌بانی پاکستان به کشمیر حمله کردند تا از پیوستن آن به هند جلوگیری کنند، در پاسخ مهاراجه کشمیر با امضای سند الحاق، از هند درخواست کمک نظامی کرد. درگیری‌ها تا جنوری سال ۱۹۴۹ ادامه یافت و با مداخله سازمان ملل و تعیین خط آتش‌بس، کشمیر به دو بخش تحت کنترول هند و پاکستان تقسیم شد.
جنگ دوم هند و پاکستان (۱۹۶۵)
پاکستان در سال ۱۹۶۵ عملیات «جبل‌الطارق» را برای تحریک شورش در کشمیر آغاز کرد، این اقدام به درگیری‌های گسترده‌ای منجر شد که شامل بزرگ‌ترین نبرد تانک‌ها پس از جنگ جهانی دوم به شمار می‌رفت که این جنگ با مداخله دیپلماتیک شوروی سابق و امریکا، آتش‌بس برقرار شد و اعلامیه تاشکند امضا گردید.
جنگ سوم هند و پاکستان (۱۹۷۱)
جنگ سوم میان پاکستان و هند در اثر بحران سیاسی و انسانی در پاکستان شرقی (بنگلادیش فعلی) و سرکوب جنبش استقلال‌طلبی آغاز شد. هند با پشتی‌بانی از جنبش آزادی‌بخش بنگلادیش وارد جنگ شد که در پی آن، استقلال بنگلادیش رقم خورد و ۹۰ هزار نیروی پاکستانی تسلیم شدند.
جنگ کارگیل (۱۹۹۹)
نیروهای پاکستانی در سال ۱۹۹۹ با عبور از خط کنترول، مواضعی را در منطقه کارگیل تصرف کردند که هند با اجرای عملیات نظامی گسترده این مناطق را بازپس گرفت.
این درگیری با فشارهای جهانی و عقب‌نشینی نیروهای پاکستانی پس از دو ماه به پایان رسید.
تحریکات نظامی و دیپلماتیک میان هند و پاکستان
اقدام‌های نظامی میان هند و پاکستان مانند تبادل آتش در امتداد خط کنترول (LoC) و حمله‌های پهپادی همراه با اقدام‌های دیپلماتیک تنش‌زا مانند تعلیق معاهده تقسیم آب رود سند از سوی هند یا بستن گذرگاه‌ها، فضای حفظ آتش‌بس را ازبین می‌برد.
قطع آب رود سند که حدود ۸۰ درصد آب پاکستان را تامین می‌کند، به عنوان یک اقدام تحریک‌آمیز می‌تواند تلقی شود و باعث درگیری‌ها تازه شود.
عامل‌های داخلی و سیاسی نقض آتش‌بس
سیاست‌های داخلی و فشارهای ملی‌گرایانه در هر دو کشور، مانع از پایداری آتش‌بس شده می‌تواند.
در هند، دولت مودی با اتخاذ مواضع سخت‌گیرانه در برابر پاکستان، به دنبال جلب پشتی‌بانی افکار عمومی است و این موضع باعث خواهد شد تا دهلی‌نو بجای صلح پایدار، ادامه سخت‌گیری را برگزیند.
در پاکستان نیز ارتش و دولت زیر فشار افکار عامه قرار دارند تا در برابر اقدام‌های هند واکنش قاطع‌تر داشته باشند. کارشناسان معتقدند که این پویایی‌های داخلی باعث می‌شود که هردو طرف بجای تنش‌زدایی، به تشدید آن بپردازند.
میانجی‌گری‌های ناکافی جهانی
هرچند تلاش‌هایی از سوی جامعه جهانی در پیوند به کاهش تنش‌ها میان هند و پاکستان صورت گرفت، مانند میانجی‌گری ایالات متحده در برقراری آتش‌بس، اما این تلاش‌ها معمولن کوتاه‌مدت و بدون مکانیزم‌های اجرایی قوی بوده‌اند.
دونالد ترامپ، رییس جمهور امریکا ادعا کرد که آتش‌بس با میانجی‌گری امریکا برقرار شده، اما منابع هندی به رسانه‌ها گفتند که توافق به گونه مستقیم بین دو کشور بوده و میانجی‌گری خارجی تاثیر محدودی در این قضیه داشته است.
برخی از آگاهان روابط بین‌الملل تاکید می‌کنند که نبود یک چارچوب بین‌المللی پایدار برای نظارت بر آتش‌بس به شکنندگی آن می‌انجامد.
تاثیر فعالیت گروه‌های شبه‌نظامی بر آتش‌بس
فعالیت و انجام حمله‌ها از سوی گروه‌های شبه‌نظامی مثل «لشکر طیبه» که هند آن‌ها را به استخبارات پاکستان نسبت می‌دهد، می‌تواند به آغاز درگیری تازه و نقض آتش‌بس منجر شود، حتا اگر پاکستان به گونه مستقیم در آن دخالت نداشته باشد. در این صورت هند مجبور می‌شود که به اقدام‌های تلافی‌جویانه در خاک پاکستان دست بزند.
