خبرگزاری آفاق؛ کابل: در جهانی که اصول دموکراسی بر پایه گفتوگوی مسالمتآمیز، احترام به حاکمیت ملی و حل اختلافات از طریق نهادهای بینالمللی بنا شده، تهدید مستقیم یک رهبر به خروج اجباری دیگری از قدرت، بیش از آنکه نشانهای از قدرتنمایی باشد، نمادی از زورگویی خام است. دونالد ترامپ، رییسجمهور ایالات متحده؛ کشوری که خود را پرچمدار دموکراسی میداند، اخیراً نیکولاس مادورو، رییسجمهور ونزوئلا را به ترک کشورش یا مواجهه با «عواقب تصمیم دیگری» تهدید کرده است. تحلیگران معتقدند که این اظهارات نه تنها حاکمیت ونزوئلا را زیر سوال میبرد، بلکه الگویی تکراری از سیاست خارجی ترامپ را برجسته میسازد اینکه استفاده از زبان تهدیدآمیز برای تحمیل اراده امریکا بر دیگران. در عصر حاضر، جایی که دیپلماسی دیجیتال و رسانههای اجتماعی ابزارهای اصلی قدرت هستند، چنین رفتاری از سوی یک رهبر دموکراتیک، اعتبار جهانی ایالات متحده را خدشهدار میکند و جهان را به سوی تقابل بیشتر سوق میدهد.
تهدیدهای مستقیم علیه رهبران مخالف؛ از مادورو تا کیم جونگ اون
دونالد ترامپ سابقهای طولانی در صدور تهدیدهای شخصیسازیشده علیه رهبران مخالف دارد. فراتر از مادورو، او کیم جونگ اون، رهبر کوریای شمالی را نیز در یازدهم اگست، ۲۰۱۷ با لفظ «مرد موشکی کوچک» مورد حمله قرار داد و تهدید به «آتش و خشم» کرد که میتواند شبهجزیره کوریا را نابود سازد. این تهدیدها که اغلب از طریق «توییتر» سابق و «ایکس» فعلی منتشر میشدند، نه تنها تنشهای هستهای را افزایش داد، بلکه دیپلماسی را به بازی روانی تبدیل کرد. در مورد مادورو نیز، ترامپ تحریمهای گستردهای اعمال کرد و حتی تلاشها برای کودتا را حمایت نمود، که این الگو نشاندهنده تمایل او به سرنگونی رژیمهای ناخواسته از طریق فشار مستقیم است. دکتر ریچارد هاس، رییس پیشین شورای روابط خارجی امریکا، در یکی از مصاحبههای خود گفته بود: «تهدید و تحقیر رهبران جهان، آنهم از تریبون رسمی ریاستجمهوری، نهتنها دیپلماسی را تضعیف میکند، بلکه اعتبار امریکا را نیز در بلندمدت خدشهدار میسازد. ترامپ با تبدیل ایکس به ابزار تهدید، عملاً از دیپلماسی سنتی فاصله گرفته است.»
سیاست تحریم و تعرفههای اقتصادی؛ زورگویی پنهان علیه اقتصادهای جهانی
یکی از ابزارهای اصلی زورگویی ترامپ، استفاده از تحریمهای اقتصادی و تعرفههای تجاری به عنوان «چوب دیپلماتیک» است. در آخرین مورد، ترامپ علیه چین جنگ تجاری راه انداخت و تعرفههای سنگین بر واردات اعمال کرد که میلیاردها دالر به کشاورزان امریکایی و اقتصاد جهانی خسارت وارد آورد. مکزیک نیز قربانی تهدیدهای ترامپ شد؛ او با تهدید به تعرفه ۲۵ درصدی بر موترهای مکزیکی، دولت این کشور را وادار به همکاری در کنترل مهاجرت کرد. اخیراً، ترامپ تهدید به قطع کمکهای مالی به دهها کشور، از جمله کشورهای «جهان سوم»، کرده است تا مهاجرت را متوقف سازد. در همین مورد، (جمعه، هفتم قوس) در یک تصمیم عجولانه صدور ویزا برای شهروندان افغانستان را متوقف کرد.
این سیاستها، که اغلب به بهانه «اول امریکا» توجیه میشوند، در واقع حاکمیت اقتصادی دیگران را نقض میکنند و زنجیره تأمین جهانی را مختل میسازند.
پروفیسور جوزف نای، نظریهپرداز برجسته روابط بینالملل، در نقد تهدیدهای اقتصادی ترامپ گفته است: «تحریمهای اقتصادی اگر بدون اجماع بینالمللی و راهبرد بلندمدت اعمال شوند، بیشتر به ابزار باجگیری شبیهاند تا دیپلماسی مؤثر. ترامپ از تحریمها بهعنوان چوب فشار استفاده میکرد، نه ابزار حل منازعه.» او همچنین هشدار داده بود که استفاده بیش از حد از تحریمها، میتواند اعتبار دالر و جایگاه اقتصادی امریکا را در نظام بینالملل تضعیف کند.
مداخلههای ادعایی بشردوستانه و نظامی؛ از نیجریه تا غزه
ترامپ در دور دوم ریاست جمهوری خود زورگویی را فراتر از تهدیدهای کلامی به پیش برده و به مداخلههای نظامی یا «بشردوستانه» ادعایی روی آورده است. در نوامبر ۲۰۲۵، او تهدید به مداخله نظامی در نیجریه برای توقف «کشتارهای ادعایی» کرد و همزمان قطع کامل کمکهای امریکا را هشدار داد، که این امر روابط با نیجریه را به بحران کشاند. پیش از این، ایران را به حمله تهدید کرده بود و در اوج جنگ ایران و اسراییل به حمایت از اسراییل بهگونه مستقیم با ایران وارد جنگ شد.
همچنین، ترامپ اخیراً ادعا کرده که امریکا، غزه، گرینلند و حتی کانال پاناما را «تصاحب» خواهد کرد، که این اظهارات امپریالیستی، یادآور دوران استعمار است و تنشها در خاورمیانه و امریکای لاتین را تشدید میکند.
کارشناسان حوزه سیاست معتقدند که چنین تهدیدهایی، تحت پوشش «حمایت از دموکراسی»، در واقع ابزارهایی برای گسترش نفوذ امریکا هستند.
دکتر استیفن والت، استاد روابط بینالملل در دانشگاه هاروارد، درباره مداخلههای ادعایی بشردوستانه و نظامی ترامپ میگوید: «مداخلههای نظامی با برچسب بشردوستی، اغلب پوششی برای منافع ژئوپولیتیکی هستند. ترامپ در مواردی چون ونزوئلا و سوریه، به جای حل بحران انسانی، از زبان تهدید نظامی استفاده کرد که نهتنها وضعیت را وخیمتر ساخت، بلکه مشروعیت اخلاقی سیاست خارجی امریکا را زیر سوال برده است.» او تأکید میکند که دیپلماسی واقعی نیازمند صبر، مذاکره و اعتبار اخلاقی است، نه زورنمایی و تهدید به تحریم و حمله.
توهینهای عمومی و دیپلماسی توییتری؛ تضعیف متحدان و رقبا
شواهد و ارزیابیها نشان میدهند که ترامپ دیپلماسی سنتی را با توهینهای عمومی جایگزین کرده است. او بارها شماری از رهبران کشورها را که مخالف او هستند، به «خیانت» متهم کرده و با آنان، لفاظیهای تند داشته است. حتی رهبران نزدیک مانند محمد بن سلمان ولیعهد عربستان سعودی نیز از انتقادهای ترامپ در امان نماندند. کارشناسان تاکید میکنند که این الگو، که شامل ممنوعیت سفر از کشورهای مسلماننشین نیز میشود، نه تنها متحدان را دلسرد میکند، بلکه ایالات متحده را در صحنه جهانی منزویتر میسازد.
دانیل درزنر، استاد دانشگاه تافتس در این زمینه میگوید: «ترامپ با استفاده از ایکس بهعنوان ابزار اصلی دیپلماسی، موجب سردرگمی متحدان و تحقیر مقامات کشورهایی شده که در گذشته نزدیکترین شرکای امریکا بودند.»
جمعبندی
در پایان اینگونه میتوان گفت که زورگوییهای ترامپ از تهدید مادورو تا مداخله در نیجریه و جنگ تجاری با چین، نشان میدهد که حتی در عصر دموکراسی، قدرت میتواند به ابزار سرکوب تبدیل شود. این رویکرد نه تنها صلح جهانی را تهدید میکند، بلکه اصول بنیادین ایالات متحده به عنوان الگویی برای جهان را زیر سوال میبرد. واپسین حرف هم اینکه زمان آن رسیده که رهبران دموکراتیک، دیپلماسی را بر زور ترجیح دهند تا شاهد جهان پایدارتر باشیم.