پس از روی کار آمدن امارت اسلامی افغانستان در سال ۲۰۲۱، این کشور با چالش های فراوان اقتصادی، اجتماعی و سیاسی روبه رو شد که ناشی از تحریم های بینالمللی، انزوای سیاسی و محدودیت های مالی بود. در این شرایط، افغانستان به دنبال راه هایی برای تقویت اقتصاد خود و از سرگیری روابط تجاری با کشورهای منطقه به ویژه کشورهای آسیای مرکزی بوده است. در این راستا، دیپلماسی اقتصادی به عنوان یک ابزار اصلی برای مقابله با بحران ها و ایجاد فرصت های جدید برای رشد و توسعه اقتصادی مطرح شد. کشورهایی چون ازبکستان، تاجیکستان، ترکمنستان و قرقیزستان که به عنوان همسایگان افغانستان به شمار می روند، فرصت هایی برای همکاری تجاری و اقتصادی به افغانستان ارائه می دهند. این روابط به ویژه پس از روی کار آمدن امارت اسلامی از اهمیت ویژه ای برخوردار شده است.
یکی از گام های مهم در جهت تقویت دیپلماسی اقتصادی افغانستان با کشورهای آسیای مرکزی، راه اندازی اتاق تجارت قرقیزستان در افغانستان بود. این اقدام نشان دهنده تمایل جدی دولت افغانستان به تقویت روابط تجاری با کشورهای همسایه و استفاده از ظرفیت های موجود برای بهبود وضعیت اقتصادی کشور است. راه اندازی اتاق تجارت قرقیزستان در کابل به عنوان یک پلتفرم تجاری و اقتصادی برای تسهیل مبادلات کالاها و خدمات، برقراری ارتباطات تجاری و توسعه سرمایه گذاری میان دو کشور بسیار اهمیت دارد. این اتاق تجاری علاوه بر تسهیل روابط تجاری، می تواند به عنوان یک عامل انگیزشی برای جذب سرمایه گذاران خارجی و ایجاد فرصت های شغلی در افغانستان عمل کند.
افغانستان از نظر جغرافیایی در موقعیت استراتژیک قرار دارد و به عنوان یک گذرگاه طبیعی برای انتقال کالا و انرژی به کشورهای آسیای مرکزی و فراتر از آن شناخته می شود. این موقعیت جغرافیایی می تواند به رشد و توسعه تجارت و سرمایه گذاری در افغانستان کمک کند. در این راستا، روابط افغانستان با کشورهای آسیای مرکزی به ویژه قرقیزستان، که خود یکی از کشورهای در حال توسعه در آسیای مرکزی است، می تواند فرصتهای زیادی برای افغانستان ایجاد کند. همکاری های دو کشور در زمینه های مختلف اقتصادی، تجاری و انرژی می تواند تأثیر زیادی بر رشد اقتصادی افغانستان داشته باشد.
با وجود فرصت هایی که در روابط تجاری با کشورهای آسیای مرکزی وجود دارد، افغانستان همچنان با چالش های جدی روبه رو است. مهم ترین چالش پیش روی دیپلماسی اقتصادی افغانستان، تحریم های بین المللی است که از زمان روی کار آمدن امارت اسلامی این کشور شدت یافته است. این تحریم ها به ویژه بر دسترسی افغانستان به سیستم های مالی بین المللی و بانک ها تأثیر منفی گذاشته است و باعث شده است که بسیاری از تبادلات مالی و تجاری با کشورهای دیگر با مشکل مواجه شود. این محدودیت ها به طور مستقیم بر روابط تجاری افغانستان با کشورهای آسیای مرکزی تأثیر گذاشته و آن را به چالشی برای دولت افغانستان تبدیل کرده است.
علاوه بر تحریم ها، وضعیت امنیتی در برخی از مناطق افغانستان نیز مانع از رشد و توسعه تجارت و سرمایه گذاری می شود. ناامنی ها و تهدیدات تروریستی در مرزهای افغانستان با کشورهای آسیای مرکزی که کشورهایی به مثل پاکستان قصد تخریب و برهم زدن امنیت را در مناطق ذکر شده به ویژه در مناطق جنوبی و شرقی را دارند تا کشورها و سرمایه گذاران از امنیت خوبی که در افغانستان ایجاد شده منصرف سازند. برای مقابله با این چالشها، دولت افغانستان باید روی تقویت امنیت مرزی و ایجاد محیطی امن برای سرمایهگذاران و تجار تمرکز کند تا بتواند از ظرفیت های اقتصادی منطقه بهره برداری کند.
یکی از مهم ترین پروژه هایی که افغانستان در تلاش است تا از آن برای تقویت روابط تجاری با کشورهای آسیای مرکزی بهره برداری کند، پروژه CASA-1000 است. این پروژه که هدف آن انتقال برق از تاجیکستان و قرقیزستان به افغانستان و پاکستان است، می تواند به عنوان یک عامل کلیدی برای بهبود وضعیت انرژی در افغانستان و گسترش روابط تجاری با کشورهای آسیای مرکزی عمل کند. این پروژه نه تنها برای تامین نیازهای انرژی داخلی افغانستان مهم است، بلکه می تواند به عنوان یک پروژه منطقه ای به تقویت روابط تجاری و اقتصادی میان کشورهای آسیای مرکزی و افغانستان کمک کند. همچنین، پروژه هایی مانند راه آهن بین افغانستان و کشورهای آسیای مرکزی که به تسهیل حمل و نقل کالاها کمک می کند، از دیگر اقداماتی است که می تواند به تقویت دیپلماسی اقتصادی افغانستان کمک کند.
در کنار پروژه های زیرساختی، افغانستان باید به توسعه صنایع داخلی خود نیز توجه کند تا بتواند کالاهای بیشتری برای صادرات به کشورهای آسیای مرکزی تولید کند. یکی از بخش های مهم اقتصادی افغانستان کشاورزی است که به دلیل اقلیم مناسب، پتانسیل زیادی برای رشد دارد. افغانستان می تواند از این ظرفیت برای تولید محصولات کشاورزی و صادر کردن آنها به کشورهای آسیای مرکزی بهره برداری کند.
علاوه بر این، افغانستان باید در زمینه صنعت معدن نیز اقدامات لازم را انجام دهد. این کشور دارای منابع معدنی غنی است که می تواند با توسعه صنعت معدن، به یکی از کشورهای مهم تولیدکننده مواد معدنی در منطقه تبدیل شود.
در مجموع، دیپلماسی اقتصادی امارت اسلامی افغانستان به ویژه در ارتباط با کشورهای آسیای مرکزی، برای رشد و توسعه اقتصادی کشور بسیار حائز اهمیت است. راه اندازی اتاق تجارت قرقیزستان در افغانستان و پروژه های مشترک مانند CASA-1000 و توسعه زیرساخت ها، می توانند به تقویت روابط تجاری و افزایش صادرات افغانستان کمک کنند. با این حال، دولت افغانستان باید به طور مستمر بر حل چالش های امنیتی و اقتصادی خود تمرکز کند و شرایط را برای جذب سرمایه گذاران و تجار خارجی بهبود بخشد. تنها در این صورت است که افغانستان می تواند از پتانسیل های خود بهره برداری کرده و در مسیر توسعه اقتصادی پایدار قرار گیرد.