از نقض حریم تا پاسخ نظامی
در ماه‌های اخیر، روابط افغانستان و پاکستان بار دیگر دستخوش تنش‌های شدید شد. حملات هوایی مکرر پاکستان به خاک افغانستان، به‌ویژه در مناطق مرزی، باعث تخریب خانه‌های ملکی و جان باختن غیرنظامیان شد. این اقدامات نقض آشکار حاکمیت ملی افغانستان تلقی شد و در نهایت، امارت اسلامی مجبور به پاسخ نظامی شد. پس از چند روز درگیری، طرف پاکستانی خواستار آتش‌بس شد و نخستین دور مذاکرات در تاریخ ۱۹ ماه جاری خورشیدی در دوحه قطر برگزار گردید.
دومین دور مذاکرات؛ استانبول میزبان صلح
استانبول امروز(شنبه، سوم عقرب) میزبان دومین دور مذاکرات میان نمایندگان افغانستان و پاکستان بود. هیأت امارت اسلامی به رهبری رحمت‌الله نجیب، معین وزارت داخله، در این نشست اشتراک کرده است. اعضای دیگر هیأت شامل سهیل شاهین، سفیر امارت اسلامی در قطر، انس حقانی عضو ارشد امارت اسلامی، نوراحمد نور رئیس عمومی سیاسی وزارت خارجه، نورالرحمن نصرت معاون عملیاتی وزارت دفاع و عبدالقهار بلخی سخنگوی وزارت خارجه هستند.
در سوی دیگر، به گزارش رسانه‌های پاکستان، هیأت پاکستانی متشکل از نمایندگانی از وزارت دفاع، وزارت داخله و سازمان اطلاعات پاکستان (ISI) در مذاکرات حضور داشتند.
در این نشست، گفته می‌شود که سه محور اصلی مورد بحث قرار گرفته است. نخست، بررسی تمدید آتش‌بس میان دو کشور با هدف کاهش تنش‌های مرزی و جلوگیری از درگیری‌های نظامی. دوم، رعایت تمامیت ارضی و حریم هوایی افغانستان از سوی پاکستان. سوم، سایر مسائل امنیتی و سیاسی از جمله مبارزه با تروریسم، مدیریت مهاجرت و همکاری‌های مرزی نیز در دستور کار قرار داشته‌اند.
همچنین، تمرکز این دور از مذاکرات بر ایجاد راهکارهای نظارتی برای جلوگیری از حملات تروریستی فرامرزی و تقویت همکاری‌های امنیتی عنوان شده است. مقامات ترکیه اعلام کرده‌اند که «کمیته فنی استانبول» مسئول بررسی جزئیات مرتبط با آتش‌بس، مهاجرت، مدیریت مرزها و مبارزه با تروریسم خواهد بود.
توافقی مهم اما شکننده
احمدخان اندر، آگاه سیاسی، این توافق را گامی مثبت می‌داند و می‌گوید: «توافق جدید زمانی ارزش واقعی می‌یابد که پاکستان به‌صورت کتبی متعهد به احترام به حاکمیت ملی افغانستان شود. نفس اینکه پاکستان برای نخستین بار کتبی متعهد می‌شود به حاکمیت ملی افغانستان پایبند باشد. این یک پیشرفت مهم است.»
به باور نثاراحمد شیرزی، آگاه روابط بین‌الملل، ثبات در مرزهای افغانستان و پاکستان به سود کل منطقه است: «آتش‌بس پایدار، زمینه را برای ازسرگیری تجارت، ترانزیت و اجرای پروژه‌های زیربنایی فراهم می‌کند. افغانستان در نقش کریدور منطقه‌ای می‌تواند از ثبات مرزی برای تقویت جایگاه اقتصادی خود بهره گیرد.»
نگرانی‌ها و نیاز به نظارت بین‌المللی
تحلیلگران بین‌المللی نیز بر این باورند که اگر این توافق به‌درستی اجرا شود، می‌تواند مسیر همکاری‌های منطقه‌ای را هموار سازد. با این حال، نگرانی‌هایی نیز وجود دارد. واحد فقیری، آگاه روابط بین‌الملل، هشدار می‌دهد: «تمدید آتش‌بس ممکن است موقت باشد و دوام دایمی نداشته باشد. افغان‌ها نباید صرفاً به وعده‌های پاکستان اکتفا کنند، مگر اینکه تغییر بنیادی در سیاست‌های آن کشور رخ دهد.»
برخی کارشناسان نیز تأکید دارند که احتمال عدم پایبندی پاکستان به تعهداتش وجود دارد. از همین‌رو، نقش کشورهای میانجی مانند قطر، ترکیه و عربستان سعودی در نظارت بر اجرای توافق حیاتی است. همچنین، کشورهای بزرگ منطقه‌ای مانند چین، روسیه و هند باید در این روند نقش فعال داشته باشند تا توافق از حالت نمادین خارج شده و به یک چارچوب عملی و پایدار تبدیل شود.
چشم‌انداز آینده؛ از صلح تاکتیکی تا همکاری راهبردی
اگرچه مذاکرات استانبول را پیش از وقت خواهد بود که داوری کرد، اما امیدواری‌هایی برای کاهش تنش‌ها و آغاز همکاری‌های سازنده میان افغانستان و پاکستان شکل گرفته است. به‌رغم تردیدها، گفت‌وگوهای استانبول را می‌توان گامی در جهت دیپلماسی فعال منطقه‌ای دانست؛ تلاشی برای جلوگیری از بازگشت چرخه‌ی بی‌اعتمادی و تنش. توافق بر سر احترام به حاکمیت ملی، ایجاد سازوکار نظارتی و تعهد به آتش‌بس، می‌تواند زمینه‌ساز صلح پایدار و توسعه منطقه‌ای باشد.
با نظارت جدی کشورهای میانجی و تعهد عملی طرفین، این مذاکرات می‌تواند از یک توافق تاکتیکی به یک همکاری راهبردی تبدیل شود؛ همکاری‌ای که نه‌تنها به نفع دو کشور، بلکه به سود کل منطقه خواهد بود.