روابط میان امارت اسلامی و ازبیکستان پس از به قدرت رسیدن دوباره امارت اسلامی، به دلیل جایگاه استراتژیک افغانستان و نقش کلیدی ازبیکستان در آسیای میانه، اهمیت راهبردی یافته است. این رابطه که بر همکاری‌های اقتصادی، ترانزیتی و دیپلماتیک استوار است، نه‌تنها به تقویت ثبات و توسعه دو کشور کمک می‌کند، بلکه زمینه‌ساز اتصال منطقه‌ای و پیشبرد پروژه‌هایی مانند خط آهن افغان – ترانس نیز است؛ در این یادداشت، علاوه به بررسی اهمیت این روابط به موضوعات دیپلماتیک و سفرهای متقابل مقام‌های دو طرف، از جمله دیدارهای سطح بالا و تاثیر آن‌ها بر تحکیم همکاری‌ها، پرداخته شده‌است.
روابط دیپلماتیک
پس از به قدرت رسیدن دوباره امارت اسلامی در ۲۴ اسد سال ۱۴۰۰ هجری خورشیدی، روابط دیپلماتیک کابل و تاشکند به صورت محتاطانه، اما رو به گسترش پیش رفت. در حالی که ازبیکستان تاکنون امارت اسلامی را به‌گونه رسمی به رسمیت‌نشناخته، اما با گذشت هر روز تعاملات دیپلماتیک را تقویت کرده‌است. دیدارهای سطح بالا، مانند سفر نخست‌وزیر، وزیر امور خارجه و معاون نخست‌وزیر ازبیکستان به کابل، نشان‌دهنده عزم تاشکند برای همکاری با کابل است.
آگاهان مسایل سیاسی نیز تاکید می‌کنند که پذیرش دیپلمات‌های امارت اسلامی در ازبیکستان و تعیین سفیر جدید برای کابل نیز از اقدمات کلیدی دو طرف است.
دکتر سمیر انگار، آگاه روابط بین‌الملل در گفت‌وگو با خبرگزاری آفاق گفت: «ازبیکستان با رویکرد مثبت روابط سیاسی خود را با امارت اسلامی گسترش داده و به عنوان یک شریک مهم منطقه‌ای شناخته می‌شود با توجه به منافع مشترک، ثبات مرزی و پروژه‌های مشترک احتمال دارد که در آینده نزدیک تاشکند به سوی رسمیت‌بخشی گام بردارد، در صورتی که تعامل جهانی و ثبات داخلی افغانستان ادامه یابد.»
هیواد زازی، تحلیل‌گر مسایل سیاسی نیز در گفت‌وگو با خبرگزاری آفاق گفت: «پس از به قدرت رسیدن دوباره امارت اسلامی، ازبیکستان از جمله کشورهایست که روابط دیپلماتیک و اقتصادی خوبی را با کابل تامین کرده و این به نفع این کشور نیز است؛ پس از روسیه در آینده‌های خیلی نزدیک قرار است ازبیکستان نیز امارت اسلامی را به‌رسمیت بشناسد.»
سفر نخست‌وزیر ازبیکستان به کابل
پس از تحول سیاسی در افغانستان و تسلط دوباره امارت اسلامی، عبدالله عارف‌اوف، نخست‌وزیر ازبیکستان از بلندپایه‌ترین مقام‌های ازبیکستان بود که به تاریخ ۲۷ اسد سال ۱۴۰۳ هجری خورشیدی در راس هیاتی وارد کابل شد و با مقام‌های ارشد امارت اسلامی دیدار کرد. کارشناسان مسایل سیاسی این سفر را گام مهم و پیشرفت در عرصه روابط دو کشور عنوان کردند.
در سفر نخست‌وزیر ازبیکستان به کابل، ۳۵ یادداشت تفاهم همکاری‌های اقتصادی و سرمایه‌گذاری به ارزش حدود «۲/۵ میلیارد دالر» به امضا رسید. سایت خبری «کان» ازبیکستان به نقل از مسوول مطبوعاتی آقای عارف‌اف، میزان این همکاری را در «حدود یک میلیارد دالر در همان سال و تا سه میلیارد دالر در آینده» تخمین کرده بود.
در کنار این، در سفر جمشید خواجه‌یوف، معاون نخست‌وزیر ازبیکستان به کابل در تاریخ یازده عقرب سال ۱۴۰۲ نیز، قراردادهای بازرگانی به ارزش یک میلیارد و ۲۰۰ میلیون دالر در بخش صادرات و واردات میان افغانستان و ازبیکستان به امضا رسیده بود.
سفر وزیر خارجه ازبیکستان به کابل
در ادامه سفر مقام‌های بلندپایه ازبیکستان به کابل، بختیار سعیدوف، وزیر امور خارجه این کشور نیز به روز (پنج‌شنبه، ۲۶ سرطان ۱۴۰۴) در راس هیاتی به کابل آمد و با مقام‌های بلندپایه امارت اسلامی دیدار کرد. در حضور این مقام ارشد ازبیکی و سرپرست وزارت خارجه امارت اسلامی، توافق‌نامه‌ی مطالعه امکان‌سنجی خط آهن افغان – ترانس بین وزارت‌های فواید عامه امارت اسلامی، وزارت ترانسپورت ازبیکستان و وزارت راه‌آهن پاکستان امضا شد.
دفتر مطبوعاتی ریاست‌الوزرا نیز با پخش اعلامیه‌ای گفته است که ملا محمد حسن آخوند، رییس‌الوزرای امارت اسلامی در حاشیه‌ی امضای این توافق‌نامه با وزیر خارجه ازبیکستان دیدار کرده و خواستار تقویت روابط میان کابل و تاشکند شده است. رییس‌الوزرا همچنان تصریح کرد: «ازبیکستان درک کرده است که مشکلات با رفت و آمد و تفاهم حل می‌گردد و به همین خاطر با امارت اسلامی تعامل نیک را انتخاب کرده‌است.»
بر اساس اعلامیه، وزیر خارجه ازبیکستان گفته است که تاکنون بیش از ۱۰۰ هیات میان ازبیکستان و امارت اسلامی رفت‌وآمد کرده‌است.
دفتر ریاست‌الوزرا همچنان تصریح کرده که بختیار سعیدوف گفته است که ازبیکستان در سطح بین‌المللی از حکومت امارت اسلامی حمایت کرده و به حمایت خود ادامه می‌دهد.
طاووس فرزاد، آگاه مسایل اقتصادی در گفت‌وگو با خبرگزاری آفاق گفت: «خط آهن افغان – ترانس یکی از پروژه‌های کلان افغانستان، ازبیکستان و پاکستان است که خوش‌بختانه تفاهم‌نامه امکان‌سنجی آن نیز امضا شد، ازبیکستان اموال تجارتی خود را از طریق افغانستان به پاکستان انتقال می‌دهد و از پاکستان هم اموال را به کشور خود وارد می‌کند، بر اساس همین افغانستان وصل کننده کشورها است. ازبیکستان نیز یکی از کشورهایست که از منابع طبیعی، غنی برخوردار است و برقراری روابط اقتصادی و تجاری با این کشور برای افغانستان با اهمیت می‌باشد، ازبیکستان پس از درگیری اوکراین و روسیه در تلاش است تا اقلام تجارتی خود را از طریق افغانستان به جنوب آسیا برساند، در کنار آن تاشکند علاقه دارد که بازار ۳۶ میلیونی افغانستان را در اختیار داشته باشد؛ افغانستان نیز دوست دارد که از وابستگی واردات از پاکستان خلاص شود تا فشارهای اسلام‌آباد بالای کابل کاهش یابد. حرف مهم این که افغانستان وقتی با چندین کشور وارد داد و ستد شود و روابط تجاری و اقتصادی به گونه عادی ادامه داشته باشد به نفع مردم افغانستان است.»
دکتر عبدالهادی فرهنگ، رییس اتحادیه تاجران و سرمایه‌گذاران افغانستان نیز در گفت‌وگو با خبرگزاری آفاق گفت: «ازبیکستان در برقراری روابط تجاری و اقتصادی با امارت اسلامی نفع زیاد می‌برد، زیرا این کشور نیاز دارد که کالاهای خود را از طریق افغانستان به جنوب آسیا صادر کند.»
سفر معاونان رییس‌الوزرای امارت اسلامی به ازبیکستان
در ادامه رفت و برگشت مقام‌های ازبیکستان و امارت اسلامی، از کابل نیز مقام‌های ارشد مانند عبدالغنی برادر معاون اقتصادی و عبدالسلام حنفی، معاون اداری ریاست‌الوزرا به ازبیکستان سفر کرده اند. این سفرها که با استقبال گرم تاشکند همراه بود، نشان‌دهنده روابط رو به رشد کابل و تاشکند است.
آقای حنفی که به روز (شنبه،۱۰ قوس ۱۴۰۳) به ازبیکستان رفته بود، با نخست‌وزیر این کشور دیدار و پیرامون گسترش روابط سیاسی، اقتصادی، تجاری و فرهنگی میان دو کشور گفت‌وگو کرده بود. در چهارم حوت همین سال، عبدالغنی برادر نیز در یک سفر دو روزه به ازبیکستان رفته بود و پس از بازگشت، این سفر را پردستاورد خوانده بود.
معاون اقتصادی ریاست الوزرا، گفته بود که لین برق ۵۰۰ کیلو ولت از سرحد ازبیکستان تا دشت الوان افغانستان که قبلاً به ارزش ۲۵۲ میلیون دالر قرارداد شده بود، پس از بحث‌ها بهای آن به ۲۲۲ میلیون دالر کاهش یافته است.
همکاری‌های امنیتی
پس از آنکه امارت اسلامی دوباره به قدرت رسید، همواره تلاش کرده تا تهدیدات امنیتی را مهار و تعاملات دیپلماتیک را با تاشکند، تقویت کند و آنرا نه‌تنها به نفع دو کشور، بلکه به سود ثبات کل منطقه نیز دانسته است. از اینرو همکاری‌های امنیتی میان امارت اسلامی و ازبیکستان به دلیل نگرانی‌های مشترک درباره تهدیدات گروه‌های افراطی مانند داعش شاخه خراسان و تحریک اسلامی ازبیکستان، با اهمیت است.
ازبیکستان به عنوان کشوری کلیدی در آسیای میانه، با اتخاذ رویکردی عمل‌گرایانه، تلاش کرده است تا ضمن حفظ هوشیاری امنیتی، تعاملات محدودی با کابل در زمینه‌های فنی و اطلاعاتی برقرار کند. این همکاری‌های که در کنار پروژه‌های اقتصادی و ترانزیتی مانند خط آهن افغان – ترانس شکل گرفته، نه‌تنها برای امنیت مرزی دو کشور، بلکه برای ثبات منطقه‌ای نیز حیاتی است.
شماری از کارشناسان حوزه سیاست نیز معتقدند که امارت اسلامی با برقراری امنیت فراگیر در سراسر افغانستان، زمینه را برای همکاری‌های امنیتی با کشورهای همسایه، از جمله ازبیکستان، فراهم کرده است. آنان تاکید می‌کنند که تلاش‌های امارت اسلامی برای مهار گروه‌های مانند داعش که تهدیدی برای کشورهای منطقه از جمله ازبیکستان نیز هستند، نشان‌دهنده تعهد امارت اسلامی به ثبات منطقه‌ای است.
جمع‌بندی
در پایان این‌گونه می‌توان گفت که روابط امارت اسلامی و ازبیکستان در چهار سال گذشته، با وجود چالش‌های اولیه، به سمت تعامل سازنده و تقویت همکاری‌های دیپلماتیک، اقتصادی و ترانزیتی پیش رفته است. سفرهای متقابل مقام‌ها، از جمله دیدار معاونان ریاست‌الوزرای امارت اسلامی از تاشکند و سفر مقام‌های بلندپایه ازبیکی، مانند نخست‌وزیر و وزیر امور خارجه این کشور به کابل، همراه با پذیرش دیپلماتان امارت اسلامی و همچنان تعیین سفیر جدید ازبیکستان، نشان‌دهنده عزم دو طرف برای تحکیم روابط است. پروژه‌های کلیدی مانند خط آهن افغان – ترانس و افزایش تجارت دوجانبه، این همکاری را به عاملی برای ثبات و اتصال منطقه‌ای تبدیل کرده‌است. در مجموع، روابط کابل و تاشکند با تکیه بر منافع مشترک، پتانسیل بالایی برای توسعه پایدار و تقویت جایگاه استراتژیک هر دو کشور در منطقه دارد.