آیا صلح در خاورمیانه ممکن است؟
آیا روزی فرا خواهد رسید که فلسطینیان در سرزمین خود، آزاد و مستقل، نفس بکشند؟ این پرسشی است که دهه‌هاست ذهن میلیون‌ها نفر را در سراسر جهان با خود درگیر کرده و حسرتیست که چندین نسل فلسطینیان پاسخ آن را با خود به گور برده‌اند. نشست بین‌المللی نیویورک، که در ۲۹ جولای ۲۰۲۵ با میزبانی مشترک فرانسه و عربستان سعودی در مقر سازمان ملل برگزار شد، بار دیگر این امید را زنده کرد. با حضور نمایندگان حدود ۱۰۰ کشور و غیبت معنادار امریکا و اسرائیل، این نشست تلاش کرد تا با صدور «بیانیه نیویورک» راه را برای صلح پایدار و تحقق کشور مستقل فلسطین هموار کند. اما آیا این گام جسورانه می‌تواند در برابر موانع دیرینه به نتیجه برسد؟
بیانیه نیویورک؛ نقشه راه صلح؟
این اعلامیه که «تاریخی و بی‌سابقه» توصیف شد، به نکات مهم پرداخت. در این بیانیه بر تشکیل کشور مستقل فلسطین تأکید گردید. این امر به عنوان گامی اساسی برای تحقق راه‌حل دو کشوری و تضمین حق خودمختاری فلسطینیان مطرح شد. محمد مصطفی، نخست‌وزیر فلسطین، در این نشست اظهار داشت: «مسیر صلح با به رسمیت شناختن کشور فلسطین آغاز می‌شود و با محافظت از آن در برابر نابودی ادامه می‌یابد.»
همچنین امضاکنندگان این بیانیه اقدامات یک‌جانبه اسرائیل، از جمله شهرک‌سازی در کرانه باختری و قدس شرقی، و طرح‌هایی مانند «E1» که سرزمین فلسطین را تقسیم می‌کند، را محکوم کردند. بیانیه تأکید کرد: «ما قاطعانه با تمامی فعالیت‌های غیرقانونی شهرک‌سازی مخالفیم و خواستار اقدامات عملی و ملموس بر اساس حقوق بین‌الملل برای توقف این روند هستیم.»
در بخش دیگر این بیانیه آمده است که در غزه باید آتش‌بس دائم برقرار و محدودیت‌های ارسال کمک‌های بشردوستانه رفع شود. همچنین از تشکیل کمیته‌ای اجرایی تحت نظارت تشکیلات خودگردان برای مدیریت دوران گذار حمایت کرد. در این بیانیه همچنان، بر حفظ وضعیت حقوقی اماکن مقدس قدس تأکید گردید.
استقبال فرانسه و واکنش سرد امریکا به تصمیم مشروط بریتانیا
پس از فرانسه به عنوان اولین کشور عضو گروه جی 7 و نخستین کشور عضو دایمی شورای امنیت سازمان ملل متحد، کی‌یر استارمر نخست‌وزیر بریتانیا دومین کشور عضو در گروه جی 7 و شورای امنیت تأکید کرد که کشورش در ماه سپتامبر، کشور مستقل فلسطینی را به رسمیت خواهد شناخت مگر آنکه اسرائیل گام‌های معناداری برای پایان دادن به وضعیت فاجعه‌بار غزه بردارد. نخست‌وزیر بریتانیا این را هم گفت که اسرائیل بایست توافق آتش‌بس را بپذیرد و اجازه دهد که کمک‌های بشردوستانه به غزه وارد شود، در غیر این صورت، بریتانیا برای شناسایی کشور فلسطین اقدام می‌کند.
ژان نوئل بارو، وزیر امور خارجه فرانسه، از این تصمیم بریتانیا استقبال کرد و اظهار داشت: «انگلیس امروز به حرکت ایجاد شده توسط فرانسه برای به رسمیت شناختن کشور فلسطین می‌پیوندد. ما با هم و با تلاش‌های مشترک، چرخه بی‌پایان خشونت را می‌شکنیم و چشم‌انداز صلح در منطقه را دوباره ایجاد می‌کنیم.» پیش‌تر امانوئل ماکرون، رئیس‌جمهور فرانسه، اعلام کرده بود: «تصمیم گرفتم که فرانسه کشور فلسطین را به رسمیت بشناسد»، و این اقدام را در سپتامبر ۲۰۲۵ در مجمع عمومی سازمان ملل رسمی خواهد کرد.
در سوی دیگر، دونالد ترامپ، رئیس‌جمهور امریکا، واکنش سردی به تصمیمات بریتانیا و فرانسه نشان داد. او اظهار داشت: «من در مورد تصمیم بریتانیا برای به‌رسمیت شناختن کشور فلسطین گفت‌وگویی نکرده‌ام و ما همسو با این تصمیم‌گیری نیستیم.» با این حال، ترامپ به وضعیت بحرانی در غزه اذعان کرد و افزود: «وضعیت انسانی در غزه وحشتناک است. کودکان در این منطقه گرسنه هستند.»
مواضع چین، جاپان، ترکیه و اندونزی
ژای جون، فرستاده چین، در این نشست تأکید کرد: «جامعه بین‌المللی نه تنها باید از یک راه‌حل حمایت کند، بلکه باید برای پیشبرد راه‌کار دو کشوری نیز اقدام کند.» او خواستار اقدام فوری شورای امنیت برای پایان دادن به بدترین فاجعه انسانی قرن بیست‌و‌یکم شد.
همزمان با این، مورا تسوکاسا، فرستاده جاپان در این نشست، با ابراز مخالفت با شهرک‌سازی و اشغال کرانه باختری گفت: «جاپان کاملاً آرمان‌های مشروع مردم فلسطین برای ایجاد یک کشور مستقل را به رسمیت می‌شناسد.»
در بخش دیگر این نشست، نوح ییلماز، معاون وزیر خارجه ترکیه، اشغال را «علت ریشه‌ای» بحران خاورمیانه دانست و گفت: «نسل‌کشی انجام شده توسط اسرائیل در غزه لکه ننگ بر نظم بین‌المللی است.» معاون وزیر خارجه ترکیه همچنان، خواستار راه‌حلی شد که با «ماهیت بی‌رحمانه اشغال» مقابله کند.
آرماناتا نصیر، معاون وزیر خارجه اندونزی، از تصمیم فرانسه قدردانی کرد و خواستار پیروی سایر کشورها از این اقدام پاریس شد. او همچنین تأکید کرد: «باید اطمینان حاصل کنیم که عضویت کامل کشور فلسطین در سازمان ملل وتو نشود.»
چالش‌های پیشرو
نشست نیویورک و اعلامیه آن اگرچه نشان‌دهنده اجماع روبه‌رشد بین‌المللی برای احیای راه‌حل دو کشوری است، اما چالش‌های متعددی پیش‌روست. نخست، تحریم نشست توسط امریکا و اسرائیل، که بازیگران کلیدی در مناقشه هستند، چشم‌انداز مذاکرات مستقیم را تضعیف می‌کند. بنیامین نتانیاهو، نخست‌وزیر اسرائیل، این اقدامات را «پاداش به حماس» خواند و بر ادامه جنگ تا نابودی حماس تأکید کرد. این موضع، همراه با حمایت نظامی امریکا، مانع اصلی اجرای آتش‌بس و بازسازی غزه نیز است.
دوم، وتوی احتمالی امریکا در شورای امنیت علیه عضویت کامل فلسطین، همان‌طور که معاون وزیر خارجه اندونزی، هشدار داد، می‌تواند این تلاش‌ها را به بن‌بست بکشاند. با همه این حال، تصمیم کشورهای غربی مانند فرانسه و انگلیس برای به رسمیت شناختن فلسطین، نشانه‌ای از تغییر در سیاست‌های سنتی غرب است. این حرکت می‌تواند فشار دیپلماتیک بر اسرائیل را افزایش دهد، اما بدون همراهی امریکا، تأثیر آن کمرنگ خواهد بود.
تا کی باید منتظر ماند؟
نشست نیویورک هرچند جرقه‌ای از امید در تاریکی مناقشه‌ای چندین‌دهه‌ای روشن کرد؛ اما این امید در برابر دیوار بلند تحریم و تهدید و اقناع کشورها در مخالفت با راه‌حل دو کشوری از سوی امریکا، شکننده به نظر می‌رسد. نزدیک به هشت دهه است که فلسطینیان زیر سایه اشغال، رنج، درد و آوارگی روزگار می‌گذرانند. امریکا، با وتوهای پیاپی و همیشه‌گی و حمایت‌های نظامی، سیاسی و دیپلماتیک از اسرائیل، آرمان میلیون‌ها فلسطینی را که چندین نسل با جامه‌ای خونین به خاک سپرده شده‌اند، به حاشیه رانده است. آیا این نشست می‌تواند نقطه عطفی برای پایان این تراژدی باشد؟ یا بار دیگر، وتوی امریکا و تداوم اشغال‌گری اسرائیل، رویای آزادی فلسطین را به تعویق خواهد انداخت؟
