ماه‌ها است که داعش مسوولیت هیچ حمله‌ای را در افغانستان برعهده نگرفت است، این امر باعث شده تا گمانه‌زنی‌ها از تغییر میدان اصلی فعالیت‌های این گروه بالا بگیرد.
نشریه داعشی «النبا» در آخرین شماره خود اعلام کرده که در یک هفته گذشته ۱۸ حمله توسط این گروه انجام شده که ۱۷ آن در افریقا و تنها یک مورد آن در سوریه رخ داده است. این در حالیست که در این اواخر شاهد تحرکات این گروه در افغانستان نیستیم.
توقف بی‌پیشینه‌ای حمله‌های داعش در افغانستان خوشبینی‌هایی را شکل داده که گویا این گروه توجه خود را از افغانستان به کشورهای دیگر متمرکز کرده است، این که چرا و چه گونه، در این یادداشت به آن می‌پردازیم.
فشارهای امارت اسلامی بر شاخه خراسان داعش
پس از به قدرت رسیدن دوباره امارت اسلامی بر افغانستان، فشارهای نظامی و امنیتی شدیدی بر شاخه خراسان داعش اعمال شد. امارت اسلامی به عنوان مخالف جدی این گروه در جغرافیای افغانستان، عملیات‌های متعددی برای سرکوب داعش در ولایت های مانند ننگرهار، کنر و کابل راه اندازی کرد. گزارش‌های سازمان ملل متحد تا سال‌های ۲۰۲۴ نشان می‌دهد که این فشارها باعث کاهش برخی فعالیت‌های آشکار داعش در افغانستان شده و این گروه را وادار به فعالیت مخفیانه‌تر کرده است.
جنرال صادق شینواری، نظامی پیشین و از تحلیل‌گران مسایل نظامی در گفت‌وگو با خبرگزاری آفاق گفت: «فشارهای نظامی و امنیتی امارت اسلامی بر داعش، توانایی و فعالیت این گروه را محدود کرده، عملیات نیروهای امنیتی علیه مخفی‌گاه‌های داعش باعث کاهش حملات این گروه در افغانستان شده است.»
تمرکز داعش بر عملیات‌های فرامنطقه‌ای
شاخه خراسان داعش در سال‌های پسین به انجام حمله‌های خارج از افغانستان روی آروده است.
به طور مثال، حمله این گروه به کنسرتی در مسکو در مارچ، ۲۰۲۴ که بیش از ۱۴۵ کشته بر جای گذاشت که این حمله، مرگبارترین حمله تروریستی در روسیه در سال‌های اخیر بود.
انفجارهای کرمان ایران در جنوری ۲۰۲۴ نیز یکی از مرگبارترین حمله‌ها در سال‌های اخیر عنوان شد، حمله‌ای که در آن ۸۴ تن جان باختند و ۲۸۴ تن دیگر زخمی شدند. حمله کرمان، نخستین عملیات بزرگ شاخه خراسان داعش در ایران بود.
حمله داعش در زیارت‌گاه لعل شهباز قلندر در شهر سیهون، ایالت سند پاکستان یکی دیگر از حمله‌های خونین این گروه بود که در پی آن ۸۸ تن جان باختند و صدها تن دیگر زخمی شدند.
این حمله‌ها نشان‌دهنده تغییر استراتژی داعش به سمت عملیات‌های بین‌المللی برای جلب توجه جهانی و جذب نیرو است و این امر باعث شده که تمرکز داعش از افغانستان به دور شود.
رحمت‌الله حسن، استاد پیشین آکادمی ملی نظامی افغانستان به خبرگزاری آفاق گفت: «داعش با تمرکز بر عملیات‌های فرامنطقه‌ای مانند تاکتیک‌های مغلق به دنبال تغییر قواعد بازی و گسترش نفوذ خود فراتر از افغانستان است. این گروه می‌خواهد در سطح بین‌المللی حامیان خود را جذب کند.»
در تازه‌ترین مورد، سازمان اطلاعات آذربایجان نیز اعلام کرده که چهار شهروند این کشور که عضو داعش بودند را از پاکستان بازداشت کرده و بازگردانده است، به گفته سازمان، این شهروندان قصد پیوستن به عضویت داعش را داشتند که بازداشت شدند.
گسترش فعالیت‌های داعش در مناطق دیگر
گروه داعش در مناطقی مانند افریقا و خاورمیانه فعالیت‌های خود را گسترش داده است، بی‌ثباتی در کشورهای مانند جمهوری فدرال نیجریه، مالی و جمهوری موزامبیک فرصت‌هایی را برای رشد شاخه‌های محلی داعش فراهم کرده‌است.
احمدخان اندر، تحلیل‌گر مسایل نظامی به خبرگزاری آفاق گفت: «داعش با بهره‌گیری از شبکه‌های استخباراتی و تدارکاتی، حمله‌های هدف‌مندی را در مناطق فراتر از افغانستان انجام می‌دهد، آن هم به دلیل استفاده از برند داعش برای جذب نیرو از کشورهای مختلف.»
تغییر اولویت‌های استراتژیک داعش
داعش شاخه خراسان به دنبال تقویت شبکه‌های خود در آسیای مرکزی مانند تاجیکستان و ازبیکستان و حتا اروپا بوده است، جذب نیرو از این مناطق و انجام حمله‌های در خارج از خاک افغانستان نشان‌دهنده تلاش این گروه برای حفظ جایگاه خود به عنوان یک تهدید جهانی است.
غلام سرور نیازی، آگاه مسایل نظامی در گفت‌وگو با خبرگزاری آفاق گفت: «شاخه خراسان داعش از طریق تبلیغات فراوان و بهره‌برداری از خالیگاه‌های امنیتی و استخباراتی تلاش می‌کند که با جذب نیرو و ایجاد ترس، نفوذ ایدئولوژیک خود را فراتر از افغانستان حفظ کند.»
آقای نیازی همچنان تصریح کرد: «داعش با تمرکز بر عملیات‌های پراکنده در مناطق مختلف از آسیا گرفته تا افریقا به دنبال تثبیت جایگاه خود به عنوان یک تهدید جهانی است و این استراتژی شامل حمله‌های هدف‌مند به زیرساخت‌ها و اقلیت‌ها برای جلب توجه رسانه‌ای و تضعیف دولت‌های محلی است که به حفظ برند داعش کمک می‌کند.»
تلاش پاکستان برای حفظ تهدید داعش در افغانستان
تحلیل‌گران حوزه سیاست به این باور اند که پاکستان به دلیل‌های متعدد استراتژیک، سیاسی و اقتصادی به حفظ تهدید داعش در افغانستان علاقه‌مند است. این کشور از گروه داعش به عنوان اهرمی برای نفوذ در افغانستان و منطقه استفاده می‌کند و حفظ تهدید داعش در افغانستان به اسلام‌آباد این امکان را می‌دهد تا با نشان‌دادن خود به عنوان یک بازیگر کلیدی در مبارزه با تروریزم، پشتی‌بانی مالی و سیاسی از غرب به ویژه ایالات متحده را دریافت کند، این استراتژی به پاکستان کمک می‌کند تا در گفت‌وگوهای منطقه‌ای و جهانی دست بالا داشته باشد. در کنار این، مقام‌های استخباراتی پاکستان نگران اند که امارت اسلامی به یک نیروی مستقل تبدیل شده و در برابر تصمیم‌های خصمانه پاکستان ایستاده شود، در پاکستان اعتقاد بر این است که بی‌ثباتی در افغانستان به نفع پاکستان است، زیرا یک افغانستان ضعیف نمی‌تواند به یک رقیب منطقه‌ای تبدیل شود یا ادعاهای ارضی (مانند مساله خط دیورند) را مطرح کند.
در سویی دیگر، اسلام‌آباد معتقد است که حفظ داعش به عنوان یک تهدید می‌تواند امارت اسلامی را تضعیف و مجبور کند تا برای مقابله با این گروه به پشتی‌بانی پاکستان تکیه کند.
هم‌زمان با این، اسلام‌آباد از داعش برای تضعیف نفوذ کشورهای رقیب، مانند هند و ایران، در افغانستان استفاده می‌کند، حمله‌های این گروه بر اقلیت‌های شیعه می‌تواند تنش‌های فرقه‌ای را تشدید کرده و روابط امارت اسلامی با ایران را نیز تضعیف کند و همچنان این اقدام‌ها می‌تواند پروژه‌های اقتصادی مانند کریدورهای ترانزیتی هند از طریق بندر چابهار را نیز مختل کند.
نثار احمد شیرزی، تحلیل‌گر مسایل افغانستان در گفت‌وگو با خبرگزاری آفاق گفت: «اسلام‌آباد از گروه داعش به عنوان ابزاری برای بی‌ثبات کردن افغانستان استفاده می‌کند تا نفوذ خود را در منطقه حفظ کند.»
احمدخان اندر، آگاه امور نظامی نیز معتقد است که پاکستان از داعش به عنوان ابزاری برای باج‌گیری از جامعه جهانی استفاده می‌کند. او به خبرگزاری آفاق تصریح کرد: «شواهد روشنی وجود دارد که نشان می‌دهد داعش در پاکستان پایگاه‌های آموزشی دارد و زیر نظارت نظامیان این کشور آموزش می‌بینند.»
در پایان این‌گونه می‌توان گفت که داعش در افغانستان به شدت سرکوب شده است، به گفته سخنگویان امارت اسلامی این گروه در خاک پاکستان آموزش می‌بیند و حملاتش را بیشتر در برابر اقلیت‌ها و زیرساخت‌ها انجام می‌دهد.
به گفته امارت اسلامی، داعش توانایی آسیب‌رساندن به کشورهای منطقه و جهان را از خاک افغانستان ندارد.
