روسیه نخستین قدرت جهانی است که حکومت امارت اسلامی را به رسمیت شناخت و حالا این تصمیم با واکنش‌های داخلی و جهانی روبه رو شده‌است. پس از آنکه روسیه به گونه رسمی در روز (پنج‌شنبه، ۱۲ سرطان) اعلام کرد که حکومت سرپرست افغانستان را به رسمیت می‌شناسد، شماری زیادی از چهره‌های سیاسی و مردم عام به تبصره دلایل این رسمیت‌شناسی پرداختند؛ در تازه‌ترین مورد هم آندری سرنکو، رییس مرکز تحلیلی انجمن دانشمندان سیاسی روسیه به یکی از دلایل این اقدام روسیه پرداخته است که در ادامه این یادداشت به اظهارات آقای سرنکو و همچنان اهداف و انگیزه‌های ژئوپلیتیکی روسیه می‌پردازیم، اینکه تصمیم تازه روسیه چه پیامی برای دیگر کشورها دارد؟
انگیزه‌های ژئوپلیتیکی روسیه
یکی از فرضیه‌های اصلی این است که روسیه با به رسمیت‌شناختن امارت اسلامی، قصد دارد از بازگشت امریکا به افغانستان جلوگیری کند، چیزی که رییس مرکز تحلیلی انجمن دانشمندان سیاسی روسیه نیز اذعان کرده‌است.
آندری سنکو معتقد است که مسکو از خطر بازگشت امریکایی‌ها به افغانستان و کنترول مجدد پایگاه نظامی بگرام آگاه است و از اینرو تلاش کرد که پیش از امریکایی‌ها، حکومت امارت اسلامی را به رسمیت بشناسد.
کارشناسان حوزه سیاست نیز به همین باور اند که اقدام تاریخی روسیه می‌تواند بخشی از راهبرد مسکو برای تضعیف نفوذ غرب در آسیای مرکزی باشد.
محمد فیاض صافی، آگاه مسایل سیاسی به خبرگزاری آفاق گفت: «اقدام روسیه در به رسمیت‌شناسی امارت اسلامی یک حرکت استراتژیک برای ایجاد توازن در برابر نفوذ غرب به ویژه امریکا در آسیای مرکزی است، مسکو از گسترش ناتو و حضور نظامی امریکا در منطقه نگران است و تصمیم اخیر نیز می‌تواند اهرمی برای تقویت روابط با کابل و جلوگیری از تبدیل‌شدن افغانستان به پایگاهی برای نفوذ غرب باشد.»
دولت ولادیمیر پوتین با به رسمیت شناختن حاکمیت فعلی افغانستان در کنار انگیزه‌های ژئوپلیتیکی، اهداف امنیتی نیز دارد.
اهداف امنیتی و مبارزه با تروریزم
دستگاه‌های امنیتی و استخباراتی روسیه همواره نگران چگونگی حضور گروه‌هایی مانند داعش شاخه خراسان در افغانستان بوده‌اند که این گروه‌ها می‌توانند تهدیدی برای امنیت آسیای مرکزی نیز باشند، به رسمیت شناختن امارت اسلامی در این برهه‌ی زمانی می‌تواند به همکاری امنیتی از جمله تبادل اطلاعات و محدود کردن فعالیت گروه‌های نامبرده منجر شود. همان‌طوری که ضمیر کابلوف، نماینده ویژه روسیه در امور افغانستان نیز تاکید کرده که مسکو، امارت اسلامی را برای مبارزه با تروریزم و قاچاق مواد مخدر به رسمیت شناخته است.
شیرآقا روحانی، استاد دانشگاه در گفت‌وگو با خبرگزاری آفاق گفت: «همکاری روسیه با امارت اسلامی در زمینه مبارزه با تروریزم و مبارزه با قاچاق مواد مخدر یکی از اهداف اعلام شده روسیه است که این می‌تواند به ثبات منطقه‌ای نیز کمک کند.»
روسیه هم‌زمان با مبارزه با تهدیدات احتمالی ضد امنیت، به دنبال تامین روابط تجاری با افغانستان نیز است و به همین دلیل خواسته که امارت اسلامی افغانستان را به رسمیت بشناسد.
پیامدهای اقتصادی اقدام روسیه
روسیه در کنار مسایل امنیتی، به دنبال گسترش همکاری در زمینه‌های انرژی، حمل‌ونقل، کشاورزی و زیرساخت با افغانستان است، به رسمیت‌شناختن حاکمیت کنونی افغانستان می‌تواند موانع دیپلماتیک را بردارد و به توسعه تجارت منجر شود، در کنار این، تصمیم روسیه به کاهش انزوای بینالمللی امارت اسلامی کمک می‌کند و فرصت‌هایی را برای بهبود وضعیت اقتصادی افغانستان نیز ایجاد خواهد کرد.
از سویی دیگر، کارشناسان حوزه سیاست می‌گویند که رسمیت‌شناسی امارت اسلامی از سوی روسیه در کنار اینکه می‌تواند در حوزه اقتصادی افغانستان را کمک کند، این اقدام به کشورهای منطقه و جهان نیز پیام‌های دارد.
پیام اقدام روسیه به دیگر کشورها
به رسمیت‌شناختن امارت اسلامی توسط روسیه، پیام‌های متعددی را به کشورهای مختلف، به ویژه کشورهای اسلامی، آسیای مرکزی و چین مخابره می‌کند. روسیه با این اقدام به کشورهای آسیای مرکزی (ازبیکستان، تاجیکستان، ترکمنستان، قزاقستان و قرقیزستان) نشان داد که تعامل رسمی با امارت اسلامی نه‌تنها ممکن، بلکه در راستای منافع امنیتی منطقه‌ای نیز است، این پیام به ویژه برای کشورهایی ازبیکستان و ترکمنستان که پیشتر روابط غیررسمی با حکومت سرپرست دارند، می‌تواند انگیزه‌ای برای رسمی‌کردن روابط هم باشد.
شماری از آگاهان مسایل سیاسی و نظامی به این باور اند که روسیه به عنوان رهبر سازمان پیمان امنیت جمعی به کشورهای آسیای مرکزی نشان می‌دهد که از طریق همکاری با امارت اسلامی، تهدیدات امنیتی مانند داعش شاخه خراسان یا قاچاق مواد مخدر را مهار می‌کند.
نعیم ماهر، آگاه مسایل سیاسی به خبرگزاری آفاق گفت: «تصمیم تاریخی روسیه پیامی غیرمستقیم به کشورهای آسیای مرکزی است که به جای تکیه بر غرب به ویژه امریکا برای مسایل امنیتی و اقتصادی، می‌توانند به روسیه به عنوان یک قدرت منطقه‌ای اعتماد کنند.»
چین نیز به عنوان یکی از کشورهایی که روابط غیررسمی با امارت اسلامی دارد و بر پروژه‌های اقتصادی مانند استخراج منابع طبیعی در افغانستان تمرکز می‌کند، از این اقدام روسیه استقبال کرده است و به رسمیت‌شناسی امارت اسلامی توسط روسیه پیامی به این کشور نیز دارد و آن، این است که مسکو آماده هماهنگی در رویکردهای منطقه‌ای به ویژه در زمینه‌های اقتصادی و امنیتی هم است.
عبدالجمیل شیرانی، آگاه مسایل سیاسی به خبرگزاری آفاق گفت: «به رسمیت‌شناسی امارت اسلامی از سوی روسیه می‌تواند به تقویت همکاری‌های چندجانبه در چارچوب سازمان‌هایی مانند سازمان همکاری شانگهای منجر شود، جایی که روسیه و چین هر دو نقش کلیدی دارند و این پیام به چین نشان می‌دهد که روسیه به دنبال ایجاد یک جبهه مشترک برای کاهش نفوذ غرب در منطقه است.»
کارشناسان حوزه سیاست معتقدند که اقدام روسیه به کشورهای اسلامی به ویژه کشورهایی مانند قطر، امارات متحده عربی و حتا ایران، نشان می‌دهد که به رسمیت‌شناختن امارت اسلامی می‌تواند به کاهش انزوای دیپلماتیک حکومت سرپرست و بهبود ثبات در افغانستان کمک کند و همچنان این پیام می‌تواند انگیزه‌ای برای دیگر کشورها باشد تا اقدامات مشابهی انجام دهند.
جمع‌بندی
با توجه به آنچه در بالا گفته شد، تصمیم روسیه برای به رسمیت‌شناختن امارت اسلامی در دوازدهم سرطان، ۱۴۰۴ نتیجه‌ی ترکیبی از ملاحظات استراتژیک، امنیتی و ژئوپلیتیکی است که در این برهه‌ی زمانی به اوج رسید و به دلایل مقابله با نفوذ غرب، تقویت امنیت منطقه‌ای و کاهش فشارهای دیپلماتیک و اقتصادی بر کابل، این تصمیم را اتخاذ کرده است
