افغانستان در سال ۲۰۲۵، سالی پر از تحولات سیاسی، امنیتی و دیپلماتیک را پشت سر گذاشت؛ سالی که هم چالشها و هم فرصتهای تازه برای تثبیت و گسترش روابط منطقهای و جهانی را به همراه داشت. در اگست، این سال، بر اساس پیام رهبر امارت اسلامی، پایان دوره «سرپرستی» کابینه اعلام شد و پس از آن عنوان سرپرست برای اعضای کابینه کنار گذاشته شد. در این سال، شماری از قوانین و طرزالعملها به منظور حکومتدادری بهتر از جمله قوانین مرتبط با اجاره زمینهای دولتی، محاسبه مالی و امور اقتصادی، عقد قراردادهای ادارات امارتی و جلوگیری از قاچاق مواد غذایی و ادویه توشیح شد. اما سرنوشت قانون اساسی تا پایان سال همچنان نامشخص باقی ماند. ذبیح الله مجاهد، سخنگوی امارت اسلامی گفته بود: «امارت اسلامی تصمیم گرفته که دیگر از کابینه سرپرست استفاده نکند و حکومت با صلاحیت کامل و قانونی به فعالیت خود ادامه دهد. پس از دورهای آزمایشی، مشخص شد که بخشهای امنیتی، اقتصادی و مدیریتی کشور بهطور مؤثر اداره شده و مسوولان در انجام وظایف خود عملکرد خوبی داشتهاند. با توجه به این تجربه موفق، حکومت با قدرت کامل و اختیارات واقعی امور کشور را پیش میبرد و قابل اعتماد است.»
برکت الله رسولی، سخنگوی وزارت عدلیه نیز گفته بود: «وزارت عدلیه امارت اسلامی طی سال ۲۰۲۵ میلادی، ۷ عنوان قانون و ۳ عنوان طرزالعمل را پس از توشیح از رهبر امارت اسلامی در جراید رسمی چاپ و نشر کرده است. در این مدت همچنین ۱۰ فرمان عالیقدر امیرالمؤمنین حفظه الله تعالی پس از توشیح، در جراید رسمی چاپ و نشر گردیده است. مهمترین قوانین نشر شده در این مدت قانون محاسبه مالی، قانون جلوگیری از قاچاق مواد غذایی، ادویه و محصولات صحی، قانون عقود وزارتها و ادارات امارتی و قانون عقود وزارتها و ادارات امارتی میباشد.»
در بخش امنیتی، عملکرد امارت اسلامی بهبود یافت. کشت مواد مخدر تقریباً به صفر رسید و عملیاتهایی برای سرکوب داعش در بخشهای مختلف کشور انجام شد. با وجود تلاش برخی کشورها برای ناامن جلوه دادن افغانستان، سران منطقه از جمله رییسجمهور روسیه از اقدامات امارت اسلامی در مبارزه با داعش و مواد مخدر ستایش کردند.
ولادیمیر پوتین در پنجم دسامبر گفته بود: «امارت اسلامی بهوضوح کنترل اوضاع را در افغانستان در دست دارد و این امر کاملا مشهود است؛ نخست باید همین موضوع را بیان کرد و آن را پذیرفت، زیرا یک واقعیت است. دوم، نکتهٔ مهمی که باید مورد توجه قرار گیرد، این است که اقدامات بسیاری برای مبارزه با تروریسم و گروههای تروریستی مختلف، از جمله داعش و گروههای مشابه، انجام شده است، این را نیز بهخوبی میدانیم.»
در سپتامبر همین سال، مأموریت رزا اوتنبایوا، رییس هیئت معاونت سازمان ملل در افغانستان، در سپتامبر پس از سه سال در حالی پایان یافت که تاکنون جایگزینی برای او تعیین نشده است. همچنین، مأموریتی اوتنبایوا، همواره با انتقاد مقامهای امارت اسلامی همراه بود.
در سطح منطقه، روابط افغانستان و پاکستان وارد یکی از پرتنشترین دورههای خود شد. پس از حملات هوایی پاکستان در ۹ اکتبر به خوست، جلالآباد و پکتیکا و نقض حریم هوایی کابل، امارت اسلامی در ۱۱ اکتبر در امتداد خط فرضی دیورند واکنش نشان داد. در ۱۵ اکتبر، دو طرف بر سر آتشبس ۴۸ ساعته توافق کردند و در ۱۹ اکتبر، مذاکرات دوحه به آتشبس فوری و سراسری انجامید؛ هرچند دو دور بعدی گفتوگوها در ترکیه بینتیجه ماند و روابط سیاسی و اقتصادی دو کشور به پایینترین سطح رسید.
ملا عبدالغنی برادر، معاون اقتصادی ریاستالوزرا در دوازدهم دسامبر گفته بود: «امارت اسلامی تصمیم گرفته است که اگر پاکستان میخواهد راه ها میان دوکشور باز شود باید تضمین مستحکم بدهد که در هر گونه شرایط این راه ها را دوباره مسدود نسازد و به وزارت مالیه هدایت داده شده است که از سه ماه بعد دوا وارد شده از پاکستان ره طی مراحل نکند.»
ذبیح الله مجاهد، سخنگوی امارت اسلامی نیز در دوازدهم اکتبر گفته بود: «در عملیات انتقامجویانه نیروهای افغانستان، در پاسخ به نقض حریم هوایی کشور توسط پاکستان، بیش از ۲۰ پوسته امنیتی به تصرف نیروهای امارت اسلامی درآمد. در جریان این عملیات دستکم ۵۸ نظامی پاکستانی کشته و حدود ۳۰ نفر دیگر زخمی شدند. همچنین ۹ تن از نیروهای امارت اسلامی کشته و دستکم ۱۶ نفر دیگر زخمی شدهاند و سلاحها و مهمات نیروهای پاکستانی به دست نیروهای افغانستان افتاده است.»
از رویدادهای بحث برانگیز، دیگر این سال، قطع سراسری اینترنت فایبر نوری و شبکههای مخابراتی بهمدت دو روز در هفتم میزان بود که باعث توقف فعالیت بانکها، گمرکها، سرای شهزاده و لغو پروازها شد و واکنش گسترده شهروندان را در پی داشت.
در سیاست خارجی، نیز امسال برای امارت اسلامی، سال مهم بود. روسیه نام امارت اسلامی را از فهرست سیاه حذف کرد و بهعنوان نخستین کشور این حکومت را به تاریخ ۱۳ سرطان به رسمیت شناخت و سفیر افغانستان را پذیرفت. همزمان، ترکیه سفیر امارت اسلامی را پذیرفت، پاکستان روابط دیپلماتیک خود را به سطح سفیر ارتقا داد و قزاقستان وعده پذیرش سفیر افغانستان داد.
رویداد مهم دیگر این سال، دو بار سفر هئیت امریکایی به ریاست آدم بویلر نماینده رییس جمهور این کشور در امور زندانیان بود. در نتیجه دیدارهای او با مقامهای ارشد امارت اسلامی، سه شهروند زندانی امریکایی در افغانستان آزاد شدند. پس از سفر نخست این هئیت بود که امریکا در اقدامی کم پیشینه جایزه تعیینشده برای دستگیری سراج الدین حقانی وزیر داخله امارت اسلامی و دو عضو ارشد امارت اسلامی را لغو کرد.
امیرخان متقی
وزیر خارجه امارت اسلامی در ۲۳ جولای گفت: «ما با ایالات متحدهٔ امریکا در تماس هستیم؛ هم به صورت مستقیم و دوجانبه نشستهایی داریم و هم از طریق مشارکت در روندهایی مانند روند دوحه که کشورهای مختلف در آن دخیلاند، گفتوگو صورت میگیرد. در این دیدارها، در مورد سفارت افغانستان در امریکا نیز صحبت کردهایم؛ بهویژه در رابطه با ارایه خدمات قنسولی. ما تأکید کردهایم که دهها هزار تبعهٔ افغانستان در امریکا زندگی میکنند و این حق مشروع و انسانی آنهاست که به آنها خدمات قنسولی ارایه شود.»
با وجود آغاز تعاملات دیپلماتیک محدود و محتاطانه کابل و واشنگتن در این سال، اما رییس جمهور امریکا بارها از بازپسگیری پایگاه بگرام سخن گفت؛ موضعی که بسیار بحث برانگیز شد. مقام های امارت اسلامی اما قاطعانه هرگونه حضور نیروهای خارجی در افغانستان را رد کردند.
دونالد ترامپ، رییس جمهور امریکا در ۱۹ سپتامبر گفته بود: «ما پایگاه هوایی بگرام را مفت و رایگان به آنها دادیم. به هر حال، در تلاش هستیم آن را پس بگیریم. شاید این یک خبر فوری کوچک باشد؛ ما در حال پس گرفتن آن هستیم، زیرا آنها از ما چیزهایی میخواهند. ما میخواهیم آن پایگاه را بازپس بگیریم، اما یکی از دلایل اصلی این است که همانطور که میدانید، این پایگاه فقط یک ساعت با مکانی فاصله دارد که چین سلاحهای هستهای خود را تولید میکند.»
ذبیح الله مجاهد، سخنگوی امارت اسلامی نیز در اکتبر همین سال گفته بود: « پایگاه بگرام بخشی از خاک افغانستان است و هیچ وجب آن را به کسی نمیدهیم. هرگز اجازه حضور نظامیان خارجی در کشور را نخواهیم داد و این خواست مردم افغانستان است. با این حال، ما خواهان روابط سیاسی و اقتصادی سازنده با همه کشورها، از جمله امریکا هستیم. اگر ایالات متحده خواهان همکاری است، باید سفارت خود را در کابل باز کند و از طریق کانالهای دیپلماتیک گفتوگوهای مثبت داشته باشد.»
نمایندگان امارت اسلامی در سال جاری در شماری از نشستها و مجامع مهم منطقهای و بینالمللی اشتراک کردند که از جمله میتوان به نشست فارمت مسکو، چهارمین نشست مجمع گفتوگوی تهران (فورم تهران)، هفدهمین نشست سران سازمان همکاریهای اقتصادی در آذربایجان، نشست اقتصادی کازان، چهارمین نشست روند دوحه، نشستهای سهجانبه چین، افغانستان و پاکستان در کابل و پکن، و همچنان نشست سازمان همکاری اسلامی در ترکیه اشاره کرد.
همچنین، کابل نیز در این سال میزبان مقامهای ارشد کشورهای مختلف از جمله پاکستان، چین، ایران، اوزبیکستان، روسیه، قزاقستان و قرغیزستان بود که به باور آگاهان روابط بین الملل نشاندهنده گسترش تعاملات منطقهای امارت اسلامی است.
سال ۲۰۲۵ برای افغانستان، سالی پر از تحولات و تجربههای تازه بود؛ از تثبیت اداره و مبارزه با چالشهای امنیتی گرفته تا گسترش روابط دیپلماتیک در سطح منطقه و جهان. اکنون، در آستانه ۲۰۲۶، پرسش این است که آیا این دستاوردها میتواند راه را برای حضور پررنگتر افغانستان در عرصههای بینالمللی هموار سازد؛ پرسشی است که آینده به آن پاسخ خواهد داد.