خبرگزاری آفاق؛ کابل: امضای توافق همکاری اقتصادی-گردشگری میان حاییم کاتس، وزیر گردشگری اسراییل و همتای تاجیکی‌اش در دوشنبه، نخستین گام رسمی یک مقام ارشد اسراییلی در یک کشور مسلمان‌نشین آسیای مرکزی است. این رویداد، فراتر از ظاهر دیپلماتیک، بخشی از استراتژی تهاجمی تل‌آویو برای گسترش نفوذ در مناطق حساس ژئوپلیتیکی به شمار می‌رود. در حالی که توافق بر تبادل گردشگران و سرمایه‌گذاری‌های توریستی تأکید دارد، تحلیل‌گران آن را دریچه‌ای برای نفوذ اقتصادی، اطلاعاتی و امنیتی اسراییل در آسیای میانه می‌دانند، منطقه‌ای که به دلیل موقعیتش در مسیر جاده ابریشم، از اهمیت استراتژیک بالایی برخوردار است.
انگیزه‌های اسراییل
اسراییل، پس از موفقیت‌های دیپلماتیک در توافق‌های ابراهیم (۲۰۲۰) با کشورهای عربی، سیاست‌های تهاجمی خود را به سمت مناطق دورتر گسترش داده است. این سیاست‌ها، که ریشه در نگرانی‌های امنیتی تل‌آویو از نفوذ ایران و روسیه در قفقاز و آسیای مرکزی دارد، بر پایه “دیپلماسی نرم” اما تهاجمی بنا شده‌اند. تاجیکستان، با اقتصاد شکننده و وابستگی به کمک‌های خارجی، به عنوان هدفی ایده‌آل انتخاب شده است. کارشناسان حوزه سیاست تأکید دارند که این توافق، ادامه‌ای بر عملیات‌های پنهان اسراییل در منطقه است، از فروش تسلیحات به آذربایجان تا همکاری‌های اطلاعاتی با قزاقستان و هدف آن ایجاد شبکه‌ای از متحدان مسلمان‌نشین برای محاصره رقبا است.
پیامدها برای منطقه
کارشناسان حوزه سیاست معتقدند که این نفوذ، زیان‌های چندلایه‌ای برای کشورهای مسلمان‌نشین آسیای میانه به همراه دارد:
اقتصادی: سرمایه‌گذاری‌های اسراییلی، هرچند ظاهراً مفید، می‌تواند به وابستگی ساختاری منجر شود. تاجیکستان که بیش از ۴۰ درصد درآمدش از مهاجران در روسیه تأمین می‌شود، در معرض سلطه بازارهای اسراییلی در گردشگری و فناوری قرار می‌گیرد، که این امر استقلال اقتصادی را تضعیف می‌کند.
فرهنگی و ایدئولوژیک: همکاری‌های فرهنگی تحت پوشش گردشگری، هویت اسلامی منطقه را تهدید می‌کند. آگاهان هشدار می‌دهند که این اقدامات می‌تواند به “نرمال‌سازی” روابط با اسراییل منجر شود و همبستگی اسلامی را در برابر چالش‌های مشترک مانند افراط‌گرایی یا تغییرات اقلیمی تضعیف کند.
ژئوپلیتیکی: موقعیت تاجیکستان در مرزهای افغانستان و چین، آن را به پلی برای نفوذ اسراییل به ازبیکستان و قرقیزستان تبدیل می‌کند. این امر تنش‌ها با ایران (به عنوان رقیب ایدئولوژیک) و روسیه (به عنوان قدرت سنتی منطقه) را تشدید کرده و ثبات آسیای میانه را به خطر می‌اندازد. تحلیل‌گران روس، مانند آنا ولادیمیروا از آکادمی علوم مسکو، این توافق را “تهدید مستقیم برای امنیت جمعی اوراسیا” توصیف می‌کنند.
جمع‌بندی
در پایان این‌گونه می‌توان گفت که توافق تاجیکستان، نشانه‌ای آشکار از جاه‌طلبی‌های تهاجمی اسراییل برای تسلط بر آسیای میانه است و می‌تواند الگویی برای اقدامات مشابه در دیگر کشورهای منطقه باشد. این نفوذ، نه‌تنها ثبات ژئوپلیتیکی را مختل می‌کند، بلکه کشورهای مسلمان‌نشین را در برابر زیان‌های اقتصادی و فرهنگی آسیب‌پذیرتر می‌سازد. برای مقابله، سازمان همکاری شانگهای (SCO) و اتحادیه اقتصادی اوراسیا باید نقش فعالی ایفا کنند؛ از جمله با تقویت دیپلماسی اقتصادی مستقل و نظارت بر توافق‌های دوجانبه. کشورهای آسیای میانه نیز نیازمند اتحاد منطقه‌ای برای حفظ استقلال هستند، اتحادی که ایران و روسیه می‌توانند در آن شریک کلیدی باشند. بدون هوشیاری، این گام اسراییلی می‌تواند به بازتعریف نقشه قدرت در اوراسیا منجر شود.