تصمیم پاکستان برای میزبانی از مخالفان امارت اسلامی در ۲۵ و ۲۶ اگست ۲۰۲۵ میلادی، موجی از واکنش‌ها را برانگیخته است. زلمی خلیل‌زاد، نماینده پیشین امریکا در امور صلح افغانستان، این اقدام را «نابخردانه، تحریک‌آمیز، غیرمسوولانه و تاسف‌بار» خوانده و شماری از کارشناسان حوزه سیاست نیز آنرا نکوهش کرده‌اند. این در حالیست که روابط دیپلماتیک میان کابل و اسلام‌آباد در سطح سفیر قرار دارد و به تازگی قدم‌هایی برای تقویت این روابط نیز برداشته شده‌است. این یادداشت، به بررسی اهداف پاکستان از این اقدام، دلایل حمایت از مخالفان امارت اسلامی و پیامدهای آن بر روابط دیپلماتیک منطقه‌ای می‌پردازد.
پاکستان با میزبانی از مخالفان امارت اسلامی به دنبال چیست؟
ارائه پاسخ دقیق به این پرسش دشوار است، زیرا پاکستان همواره در قبال تحولات افغانستان سیاست متناقض و دوگانه در پیش گرفته است؛ از یک‌سو خود را حامی صلح و ثبات در افغانستان معرفی کرده و از سوی دیگر متهم به حمایت از گروه‌های هراس‌افگن، فشارهای سیاسی و مداخله در امور داخلی افغانستان بوده است. اما باوجود آن می‌توان به چندین عامل اشاره کرد که بیانگر انگیزه حمایت پاکستان از مخالفان امارت اسلامی است. یکی از دلیل‌ها می‌تواند ارسال پیام به جامعه جهانی یا حتا بهره‌برداری برای تامین منافع منطقه‌ای این کشور باشد. روابط میان کابل و اسلام‌آباد از زمان بازگشت دوباره امارت اسلامی به قدرت، با چالش‌های متعددی مواجه بوده است، از جمله اتهامات متقابل در مورد حمایت از گروه‌های شبه‌نظامی مانند «تی‌تی‌پی» و داعش. اسلام‌آباد معتقد است که امارت اسلامی به اندازه کافی در کنترول فعالیت‌های «تی‌تی‌پی» از خاک افغانستان موفق عمل نکرده و این موضوع امنیت پاکستان را تهدید می‌کند. از اینرو، یکی دیگر از دلیل‌های این میزبانی می‌تواند فشار بر کابل برای همکاری بیشتر در مسایل امنیتی باشد، به ویژه در مورد «تی‌تی‌پی».
تحلیل‌گران مسایل نظامی نیز تاکید می‌کنند که ادامه این رویکرد به نفع هر دو کشور نیست.
احمدخان اندر، آگاه امور نظامی به خبرگزاری آفاق گفت: «اگر تحرکات و رویکردهای خصمانه پاکستان تغییر نکند، نه‌تنها که به رابطه دو کشور آسیب می‌زند، بلکه می‌تواند پیامدهای امنیتی جدی در پی داشته باشد، زیرا امارت اسلامی توان پاسخ‌گویی سیاسی و حتا نظامی به این گونه اقدامات را دارد.»
در کنار این، پاکستان همواره به دنبال حفظ و تقویت نفوذ خود در افغانستان بوده است، به ویژه در رقابت با دیگر بازیگران منطقه‌ای مانند هند. این اقدام ممکن است پیامی به دهلی‌نو باشد که پاکستان قادر است با مخالفان امارت اسلامی تعامل کند و از آنها به عنوان ابزاری برای پیشبرد منافع خود استفاده کند. میزبانی از مخالفان امارت اسلامی می‌تواند تلاشی از سوی اسلام‌آباد برای نشان‌دادن این موضوع باشد که پاکستان همچنان بازیگری کلیدی در معادلات سیاسی افغانستان است.
پیامدهای این اقدام بر روابط دیپلماتیک کابل و اسلام‌آباد
میزبانی پاکستان از مخالفان امارت اسلامی، اقدامی است که به احتمال زیاد به تشدید تنش‌های دیپلماتیک میان کابل و اسلام‌آباد منجر شود. این روابط در حال حاضر نیز به دلایل گونه‌گون در وضعیت حساس و شکننده قرار دارد. هرچند در ماه‌های اخیر تلاش‌هایی برای بهبود آن، از جمله ارتقای سطح روابط دیپلماتیک تا سطح سفیر صورت گرفته است، اما چنین اقداماتی می‌تواند آن روند را معکوس و اعتماد متقابل را تضعیف کند.
زلمی خلیل‌زاد و شماری از تحلیل‌گران ارشد منطقه‌ای هشدار داده‌اند که این میزبانی می‌تواند اقدامی تحریک‌آمیز تلقی شود و خطر واکنش نظامی را به دنبال داشته باشد. نمونه‌های پیشین مانند حملات هوایی پاکستان بر خاک افغانستان گواهی بر این است که اختلافات سیاسی می‌تواند به سرعت به سطح درگیری‌های مسلحانه ارتقا یابد.
آگاهان مسایل اقتصادی نیز معتقدند که این تصمیم پاکستان، از منظر اقتصادی پیامدهای به دنبال دارد. پروژه‌های مشترک و در کل روابط تجاری و اقتصادی میان دو کشور نیز در سایه بی‌اعتمادی و تنش‌های سیاسی با تهدید مواجه می‌شوند. طاووس فرزاد، آگاه مسایل اقتصادی به خبرگزاری آفاق گفت: «کاهش همکاری‌های اقتصادی نه‌تنها برای افغانستان بلکه برای پاکستان نیز زیان‌بار است؛ زیرا پاکستان به دنبال دسترسی راهبردی به آسیای میانه از طریق خاک افغانستان است.»
در سطح کلان‌تر، این رویکرد پاکستان می‌تواند به تضعیف ثبات منطقه‌ای منجر شود. کارشناسان حوزه امنیتی نیز به این باور اند که حمایت مخالفان یک نظام حاکم، خطر گسترش ناامنی در افغانستان را افزایش می‌دهد و ممکن است منازعات منطقه‌ای میان بازیگران کلیدی مانند ایران، هند و روسیه را نیز تشدید کند. آنان تاکید می‌کنند که این اقدام اسلام‌آباد، نه‌تنها یک حرکت تاکتیکی سیاسی بلکه بحران بالقوه برای امنیت منطقه‌ای و نظم دیپلماتیک در جنوب آسیا خواهد بود.
پیامدهای تکیه مخالفان بر پاکستان
در سال‌های اخیر تجربه نشان داده است که هیچ جریان سیاسی در افغانستان با تکیه بر پاکستان نتوانسته به اهداف خود دست یابد. واقعیت این است که اسلام‌آباد همواره سیاست دوگانه در قبال افغانستان در پیش گرفته و هیچ‌گاه تعهد پایدار نسبت به هیچ گروه و جریان سیاسی نداشته است. در چنین شرایطی، هرگونه وابستگی مخالفان امارت اسلامی به پاکستان نه‌تنها بی‌نتیجه خواهد بود، بلکه آنان را نیز در گرداب بازی‌های استخباراتی و رقابت‌های منطقه‌ای گرفتار خواهد ساخت.
کارشناسان حوزه سیاست نیز در نیت پاکستان به دیده شک می‌نگرند. توریالی زازی، فعال سیاسی به خبرگزاری آفاق گفت: «پاکستان در مورد افغانستان و ملت آن، یک سیاست بسیار رذیلانه و آجندای جنایت‌کارانه دارد که که به گونه عملی در بالاتر از چهار دهه ثابت شده است. عامل اصلی بدبختی افغانستان همین پاکستان است. حالا مردم افغانستان باید بالای پاکستان و چهره‌های شناخته شده اعتبار نکنند.»
این آگاهان همچنان تاکید می‌کنند که افزایش تنش و تقابل سیاسی، بیش از همه مردم افغانستان را قربانی می‌سازد و کشور را با بی‌ثباتی و ناامنی بیشتر روبه‌رو می‌کند. تجربه‌های تلخ گذشته گواه آن است که تشدید بحران هیچ دستاوردی جز تضعیف استقلال ملی و فراهم‌سازی زمینه برای مداخله‌گران خارجی نداشته است.
بنابراین، آنچه امروز بیش از هر زمان دیگر ضرورت دارد، تغییر رویکرد و حرکت به سوی تعامل سازنده و گفت‌وگوی فراگیر میان جریان‌های سیاسی است، تنها از این مسیر می‌توان مانع تکرار تجربه‌های تلخ گذشته شد و آینده‌ای باثبات و متکی بر همگرایی ملی را برای افغانستان رقم زد.
جمع‌بندی
در پایان این‌گونه می‌توان گفت که میزبانی پاکستان از مخالفان امارت اسلامی در شرایط کنونی، جز سردرگمی و گرفتارشدن آنان در دام سرویس‌های اطلاعاتی پاکستان نتیجه‌ای نخواهد داشت. شماری از کارشناسان مسایل سیاسی تاکید می‌کنند که این اقدام تحریک‌آمیز، روابط شکننده کابل و اسلام‌آباد را به خطر می‌اندازد و می‌تواند به بی‌ثباتی بیشتر در افغانستان منجر شود. آنان پیشنهاد می‌کنند که پاکستان به عنوان همسایه افغانستان، باید به جای حمایت از گروه‌های مخالف، در تقویت ثبات و امنیت منطقه‌ای با کابل همکاری کند. واپسین حرف هم اینکه پاکستان باید از اقداماتی که وضعیت افغانستان را به سوی ناامنی سوق می‌دهد، خودداری ورزد، زیرا در نهایت خودش نیز آسیب خواهد دید.