تصمیم اخیر پاکستان برای صدور مجوز فروش مشروبات الکلی در برخی هوتل‌های اسلام‌آباد، موجی از بحث‌ها را در منطقه، به ویژه افغانستان برانگیخته است. این اقدام در کشوری با اکثریت مسلمان، نه‌تنها پرسش‌هایی را درباره انطباق با ارزش‌های اسلامی ایجاد کرده، بلکه پیامدهای عمیق اجتماعی، فرهنگی و سیاسی برای افغانستان نیز دارد. با توجه به نزدیکی جغرافیایی، پیوندهای تاریخی و حساسیت‌های مشترک دینی، این تصمیم می‌تواند بر روابط دوجانبه، تجارت مرزی و دیدگاه‌های اجتماعی در افغانستان تاثیر بگذارد. در این یادداشت به بررسی این موضوع در چارچوب قوانین اسلامی، پیامدهای اجتماعی و فرهنگی برای افغانستان و ابعاد سیاسی و دیپلماتیک آن پرداخته شده‌است.
مجوز استفاده از مشروبات الکلی در اسلام‌آباد
دولت پاکستان مجوز فروش مشروبات الکلی در اسلام‌آباد را صادر کرد. شبکه خبری سونوی پاکستان گزارش داده که محسن نقوی، وزیر داخله این کشور اعلام کرده که چهار هوتل بزرگ اسلام‌آباد شامل سرینا، وسترن، ماریوت و موون‌پیک تحت شرایط خاص مجوز فروش مشروبات الکلی را دریافت کرده‌اند. این شبکه همچنان افزوده که وزیر داخله در پاسخ کتبی به پارلمان گفته است که صدور مجوز برای بار نخست ۵۰۰ هزار روپیه پاکستانی و هزینه تمدید سالانه آن ۱۵۰ هزار روپیه است.
تصمیم پاکستان در چارچوب قوانین اسلامی
حالا دولت پاکستان با صدور این مجوز، گامی جنجالی برداشته که این می‌تواند با واکنش‌های مذهبی و فرهنگی در این کشور و سایر کشورهای اسلامی مواجه شود. کارشناسان مسایل اسلامی معتقدند که این تصمیم، با چالش‌های جدی در چارچوب قوانین اسلامی مواجه است. آنان تاکید می‌کنند که در اسلام، مصرف و تجارت مشروبات الکلی به صراحت حرام اعلام شده و آیات قرآنی وجود دارند که، هرگونه فعالیت مرتبط با الکل را نهی می‌کنند. این تصمیم، که به گفته برخی منابع برای جذب گردشگران خارجی و توسعه اقتصادی اتخاذ شده، از سوی علما و گروه‌های مذهبی به‌عنوان نقض ارزش‌های اسلامی و مغایر با هویت دینی این کشور مورد انتقاد قرار گرفته است. منتقدان به این باور اند که این اقدام نه‌تنها با قوانین شرعی در تعارض است، بلکه می‌تواند به تضعیف فرهنگ اسلامی و افزایش سکولاریزم در جامعه منجر شود. مولوی سید حامد حسینی، کارشناس مسایل اسلامی در گفت‌وگو با خبرگزاری آفاق گفت: «اقدام دولت پاکستان مبنی بر صدور مجوز فروش مشروبات الکلی، خلاف قانون شریعت اسلامی و حکم الله است. علما باهم اتفاق نظر دارند که شراب‌فروشی جواز ندارد و حرام است. در فقه اسلامی فروش شراب به طور صریح حرام است و دلیل این حکم نصوص روشن از قرآن و احادیث درباره حرام بودن شراب و هرگونه همکاری در تولید، خرید و فروش آن وجود دارد. پاکستان با این اقدام، فتوای جهاد علیه خود را صادر کرده است.»
پیامدهای اجتماعی و فرهنگی
این تصمیم پاکستان، پیامدهای اجتماعی و فرهنگی قابل‌توجهی نیز به دنبال دارد. کارشناسان حوزه فرهنگ و اجتماع معتقدند که این اقدام ممکن است به تضعیف ارزش‌های سنتی و اسلامی در جامعه‌ای که به شدت به هویت دینی خود پایبند است، منجر شود. دسترسی به الکل، حتا در محیط‌های محدود، می‌تواند به تغییر الگوهای رفتاری، به‌ویژه در میان نسل جوان که تحت تاثیر جهانی‌سازی هستند، دامن بزند. این آگاهان همچنان تاکید می‌کنند که نگرانی‌هایی وجود دارد که این سیاست به افزایش مصرف غیرمجاز الکل در خارج از هوتل‌ها و ترویج فرهنگ غیراسلامی منجر شود. محمد رفیق صادقیار، فعال اجتماعی به خبرگزاری آفاق گفت: «جای تاسف و نگرانی است که پاکستان به عنوان یک کشور اسلامی به چنین یک تصمیمی متوسل می‌شود. اینجا وظیفه ملت مسلمان پاکستان است که باید در برابر تصمیمات حکومت که در اسلام جایگاه ندارد، مقابله کنند و اجازه ندهند که دولت به منکرات رو بیاورد.»
از سوی دیگر، برخی معتقدند این تصمیم می‌تواند به بازشدن فضای اجتماعی و جذب گردشگران خارجی کمک کند، اما خطر ایجاد شکاف فرهنگی میان گروه‌های محافظه‌کار و مدرن‌تر جامعه را افزایش می‌دهد. این تنش‌ها بحث‌های گسترده‌ای را در مورد هویت فرهنگی و دینی پاکستان در جامعه به راه می‌اندازد.
ابعاد سیاسی و دیپلماتیک
تصمیم اخیر دولت پاکستان، از منظر سیاسی و دیپلماتیک، پیامدهای پیچیده‌ای برای روابط این کشور با سایر کشورهای اسلامی، به ویژه افغانستان به دنبال دارد. این اقدام که با اصول اسلامی در تعارض است، می‌تواند به انتقادات شدید از سوی کشورهای اسلامی منجر شود و جایگاه پاکستان را به عنوان یک دولت اسلامی در جهان اسلام تضعیف کند. در عین حال، این تصمیم ممکن است تنش‌های موجود در روابط دوجانبه با افغانستان را نیز تشدید کند. برخی از کارشناسان تاکید می‌کنند که این موضوع می‌تواند به سردی بیشتر روابط دو کشور منجر شود، به خصوص در شرایطی که روابط امارت اسلامی با پاکستان به دلایل مختلف از قبل متشنج است. از سویی دیگر، پاکستان ممکن است با توجیه اقتصادی و جذب گردشگران خارجی، سعی در توجیه این سیاست داشته باشد، اما این توجیه به احتمال زیاد در میان کشورهای اسلامی همسایه، از جمله ایران و افغانستان با مقاومت مواجه خواهد شد. کارشناسان حوزه سیاست معتقدند که در نهایت، این تصمیم می‌تواند به کاهش اعتبار پاکستان در میان کشورهای اسلامی و تقویت اتهامات حمایت از سکولاریزم منجر شود. احمدخان اندر، آگاه مسایل سیاسی به خبرگزاری آفاق گفت: «صدور مجوز فروش مشروبات الکلی از سوی دولت پاکستان، گامی در تضاد با ارزش‌های اسلامی است که این می‌تواند روابط این کشور با کشورهای اسلامی را شکننده سازد. این اقدام دولت پاکستان به عنوان نشانه‌ای از گرایش این کشور به طرف سکولاریزم است.»
تاثیرات اقتصادی و سیاسی
اقدام جنجالی پاکستان، در کنار موضوعات دیگر، ابعاد اقتصادی و سیاسی نیز دارد، از این منظر، این سیاست با هدف جذب گردشگران خارجی و افزایش درآمدهای پولی در شرایط بحران اقتصادی اتخاذ شده، اما هزینه‌های اجتماعی و نظارتی آن ممکن است این منافع را محدود کند، از بعد سیاسی، این اقدام خطر بی‌ثباتی داخلی را افزایش داده، زیرا احزاب مذهبی و گروه‌های محافظه‌کار مانند جماعت اسلامی آنرا مغایر شریعت و هویت اسلامی پاکستان دانسته و می‌توانند از آن برای بسیج افکار عمومی علیه دولت استفاده کنند. کارشناسان تاکید می‌کنند که این سیاست شاید در کوتاه‌مدت منافع اقتصادی محدودی به همراه داشته باشد، اما خطر تنش‌های داخلی، کاهش اعتبار بین‌المللی و تشدید اختلافات با همسایگان را به دنبال دارد.
نثاراحمد شیرزی، فعال سیاسی به خبرگزاری آفاق گفت: «اقدام پاکستان در زمینه شراب، بی‌ثباتی در داخل پاکستان را افزایش می‌دهد و افکار عمومی ضد دولت را نیز بیشتر می‌کند.»
جمع‌بندی
در پایان این‌گونه می‌توان گفت که تصمیم پاکستان برای اجازه فروش مشروبات الکلی در چهار هوتل، با هدف جذب گردشگر و درآمد پولی، با چالش‌های جدی مواجه است. کارشناسان مسایل دینی معتقدند که این اقدام، مغایر با قوانین اسلامی و هویت دینی پاکستان است و می‌تواند به تنش‌های اجتماعی، فرهنگی و سیاسی داخلی دامن بزند و همچنان روابط این کشور با کشورهای اسلامی، به ویژه افغانستان و ایران را تیره کند. در داخل پاکستان نیز به احتمال زیاد گروه‌های اسلامی این سیاست را محکوم کرده و خطر بی‌ثباتی داخلی را افزایش خواهد داد. هرچند منافع اقتصادی محدودی ممکن است حاصل شود، اما هزینه‌های اجتماعی، سیاسی و دیپلماتیک آن قابل توجه است و نیاز به مدیریت دقیق دارد.