تنش‌های لفظی اخیر میان دونالد ترامپ، رییس جمهور امریکا و دیمتری مدودف، رییس جمهور پیشین روسیه و معاون فعلی شورای امنیت ملی این کشور، به یکی از موضوعات حساس در روابط بین‌المللی تبدیل شده‌است. این درگیری لفظی که بیشتر از طریق شبکه‌های اجتماعی مانند «تروث سوشال» و «تلگرام» جریان داشته، با استقرار دو زیردریایی هسته‌ای امریکا در «مناطق مناسب» نزدیک به روسیه وارد مرحله‌ای جدید و خطرناکی شده‌است. این یادداشت به بررسی این تنش‌ها، تحلیل محتوای اظهارات رد و بدل شده و دیدگاه کارشناسان در این زمینه می‌پردازد.
زمینه تنش‌ها
تنش‌های فعلی میان امریکا و روسیه ریشه در اختلافات عمیق بر سر مسایل ژئوپلیتیک، به ویژه جنگ اوکراین، تحریم‌های اقتصادی و رقابت‌های استراتژیک دارد. از آغاز حملات نظامی روسیه به اوکراین در پنجم حوت، سال ۱۴۰۰ هجری خورشیدی، روابط دو کشور به پایین‌ترین سطح خود رسیده‌است. دونالد ترامپ پس از بازگشت به قدرت در شانزدهم عقرب، سال ۱۴۰۳ هجری خورشیدی، سیاست‌های تهاجمی‌تری را در قبال روسیه اتخاذ کرد؛ او در تازه‌ترین مورد با تعیین ضرب‌الاجل‌های کوتاه مدت (ابتدا ۵۰ روز و سپس ۱۰ تا ۱۵ روز) برای پایان دادن به جنگ اوکراین و تهدید به اعمال تعرفه‌های تنبیهی علیه روسیه، فشار بر مسکو را افزایش داده‌است. این اقدام‌ها با واکنش‌های تند مقام‌های روس، از جمله دیمتری مدودف روبه رو شده‌است که این لفاظی‌های اخیر به نوبه خود بیانگر تهدیدهای غیرمسقتیم هسته‌ای است.
اظهارات رد و بدل شده ترامپ و مدودف
اظهارات لفظی میان دونالد ترامپ و دیمتری مدودف در شبکه‌های اجتماعی، به ویژ سوشیال تروث و تلگرام نشان‌دهنده شدت‌گرفتن تنش‌ها و استفاده از ادبیات تهدیدآمیز است. تنش‌های لفظی میان ترامپ و مدودف از آنجا اوج گرفت که دونالد ترامپ به تاریخ نهم اسد، ۱۴۰۴ در واکنش به اظهارات مدودف که ضرب‌الاجل او برای آتش‌بس در اوکراین را به تمسخر گرفته بود، در سوشیال تروث نوشت: «برایم مهم نیست که هند با روسیه چه می‌کند. آن‌ها می‌توانند اقتصادهای مرده خود را باهم نابود کنند، برای من مهم نیست. ما تجارت بسیار کمی با هند داریم، تعرفه‌های‌شان بسیار بالاست… به همین ترتیب، روسیه و ایالات متحده تقریباً هیچ تجارتی با هم ندارند. بیایید همین‌طور ادامه دهیم و به مدودف، رییس جمهور سابق شکست‌خورده روسیه که فکر می‌کند هنوز رییس جمهور است، بگوییم که مراقب حرف‌هایش باشد. او وارد قلمرو بسیار خطرناکی می‌شود.»
سپس دیمتری مدودف در پاسخ به ترامپ در تلگرام نوشت: «اگر چند کلمه از یک رییس جمهور سابق روسیه می‌تواند چنین واکنش خشمگینی را از سوی رییس جمهور به اصطلاح قدرت‌مند ایالات متحده ایجاد کند، پس واضح است که روسیه در مورد همه چیز حق دارد و به راه خود ادامه خواهد داد.» او همچنان به طور غیرمستقیم به سامانه هسته‌ای «دست مرگ» اشاره کرد و اقتصاد امریکا را «مرده و زامبی‌وار» توصیف کرد، هشداری که برخی تحلیل‌گران آنرا تهدید هسته‌ای تلقی کردند. در پی این اظهارات مدودف؛ ترامپ در یازدهم اسد، ۱۴۰۴ در سوشیال تروث اعلام کرد که به دلیل «اظهارات بسیار تحریک‌آمیز» رییس جمهور پیشین روسیه، دستور استقرار دو زیردریایی هسته‌ای را در «مناطق مناسب» صادر کرده است. آقای ترامپ اما نگفت که این زیردریایی‌ها دقیق در کدام مناطق مستقر شده‌اند، اما تصریح کرد: «بر اساس اظهارات بسیار تحریک‌آمیز دیمتری مدودف، رییس جمهور پیشین روسیه که اکنون معاون رییس شورای امنیت فدراسیون روسیه است، دستور دادم دو زیردریایی هسته‌ای در مناطق مناسب مستقر شوند، برای اینکه اگر این اظهارات احمقانه و تحریک‌آمیز فقط حرف نباشند. کلمات اهمیت زیادی دارند و گاهی ممکن است به نتایج ناخواسته منجر شوند. امیدوارم این یکی از آن موارد نباشد.»
تشدید تنش‌ها و استقرار زیردریایی‌های هسته‌ای
همان‌گونه که در بالا گفته شد، دونالد ترامپ، در یازدهم اسد، ۱۴۰۴ اعلام کرد که دو زیردریایی هسته‌ای امریکایی را به «مناطق مناسب» نزدیک به روسیه منتقل کرد. هرچند او مشخص نکرد که آیا این زیردریایی‌ها مجهز به کلاهک‌های هسته‌ای هستند یا تنها زیردریایی‌های با نیروی محرکه هسته‌ای، اما این اقدام به عنوان نشانه‌ای از تشدید تنش‌های نظامی تلقی شده و واکنش‌های متفاوتی را نیز به دنبال داشته است. برخی تحلیل‌گران آنرا حرکتی برای بازدارندگی در برابر تهدیدهای احتمالی روسیه می‌دانند، در حالی که شماری دیگر آنرا اقدامی تحریک‌آمیز می‌بینند که می‌تواند خطر درگیری مستقیم را افزایش دهد.
برخی دیپلمات‌های غربی معتقدند که اظهارات تند مدودف بازتاب‌دهنده دیدگاه‌های سطوح بالای کاخ کرملین است و نشان‌دهنده آمادگی روسیه برای تشدید لفاظی‌های خود در برابر فشارهای امریکا است. آنان هشدار می‌دهند که این نوع ادبیات می‌تواند به سوءتفاهم‌های خطرناک منجر شود. در عین حال، شماری از تحلیل‌گران نظامی به این باور اند که اشاره مدودف به «دست مرگ» (سامانه تلافی هسته‌ای خودکار روسیه) نشانه‌ای از جدیت مسکو در استفاده از اهرم هسته‌ای برای بازدارندگی است، آنان هشدار می‌دهند که استقرار زیردریایی‌های هسته‌ای امریکا می‌تواند به عنوان اقدامی تحریک‌آمیز تفسیر شود و خطر تشدید غیرعمدی را افزایش دهد. در کنار این، برخی کارشناسان روابط بین‌الملل به این عقیده اند که این تنش‌ها بخشی از استراتژی گسترده‌تر ترامپ برای فشار بر روسیه و چین از طریق تحریم‌های اقتصادی و نمایش قدرت نظامی است. آنان تاکید می‌کنند که رویکرد تهاجمی ترامپ ممکن است به جای حل بحران اوکراین، به تشدید تنش‌های جهانی منجر شود.
جمع‌بندی
در پایان این‌گونه می‌توان گفت که تنش‌های لفظی میان ترامپ و مدودف، همراه با اقدامات نظامی مانند استقرار زیردریایی‌های هسته‌ای، نشان‌دهنده شکنندگی روابط فعلی میان امریکا و روسیه است. استفاده از شبکه‌های اجتماعی برای تبادل تهدیدها، این تنش‌ها را به حوزه عمومی کشانده و خطر سوءتفاهم و تشدید غیرعمدی را افزایش داده است. اظهارات مدودف درباره «دست مرگ» و پاسخ‌های تند ترامپ نشان‌دهنده آنست که هر دو طرف از اهرم‌های نظامی و اقتصادی برای فشار بر یکدیگر استفاده می‌کنند. با این حال، این رویکرد خطرناک می‌تواند پیامدهای فاجعه‌باری داشته باشد. تحلیل‌گران حوزه سیاست هشدار می‌دهند در جهانی که دو قدرت هسته‌ای در برابر یکدیگر قرار دارند، هرگونه اشتباه محاسباتی ممکن است به درگیری مستقیم منجر شود. این کارشناسان پیشنهاد می‌کنند که در این راستا، دیپلماسی و گفت‌وگوهای مستقیم می‌توانند راهی برای کاهش تنش‌ها باشند. همچنان تحلیل‌ها بر این است که طرفین از میانجی‌گری کشورهای بی‌طرف یا سازمان‌های بین‌المللی مانند سازمان ملل برای کاهش تنش‌ها استفاده کنند. واپسین حرف هم این که، این تنش‌ها نشان‌دهنده چالش‌های عمیق‌تر در نظام بین‌الملل است که نیازمند بازنگری در رویکردهای رقابتی و حرکت به سمت همکاری‌های جهانی برای جلوگیری از فجایع احتمالی است.
