امریکا در سال ۲۰۰۱ به بهانه‌ی مبارزه با تروریزم، نابودی القاعده و جلوگیری از تبدیل‌شدن افغانستان به پناه‌گاه امن برای تروریست‌ها به افغانستان حمله کرد، اما گذر زمان نشان داد که ایالات متحده به دلایل ژئوپلیتیکی مانند کنترول منابع طبیعی (نفت، گاز، مواد معدنی)، تسلط بر منطقه، مهار رقبا (چین، ایران، روسیه) و گسترش نفوذ سیاسی – نظامی به افغانستان هجوم آورد.
نیروهای امریکایی با متحدان خود بیست سال تمام در این جغرافیا جنگیدند، بیش از دو تریلیون دالر هزینه پرداختند و هزاران انسان نظامی و غیرنظامی را کشتند، اما در آخر روز در ۳۱ اگست ۲۰۲۱ بدون هیچ دستاوردی از افغانستان بیرون شدند.
پس از آن، نحوه خروج این نیروها با انتقادهای زیادی در داخل و بیرون از امریکا روبه رو شد، برخی آنرا خروج فاجعه‌بار خواندند و برخی دیگر هم خواهان مجازات عاملان این رویداد شدند.
به تازه‌گی پیت هگست، وزیر دفاع امریکا گفت که در روزهای آینده یافته‌های گروه ویژه تحقیق درباره خروج نیروهای امریکایی از افغانستان اعلام می‌شود و عاملان نحوه خروج فاجعه‌بار نیز پاسخگو خواهند شد.
عبدالصادق حمیدزوی، تحلیل‌گر مسایل افغانستان به خبرگزاری آفاق گفت: «خروج امریکا از افغانستان یک شکست استراتژیک بود که اعتبار امریکا را در جهان به صفر رساند و نشان داد که مردم افغانستان در برابر هر اشغال‌گری مقاومت و ایستادگی می‌کنند.»
عبدالجمیل شیرانی، تحلیل‌گر دیگر افغان در گفت‌وگو با خبرگزاری آفاق گفت: «مقام‌های امریکایی بجای اینکه از این شکست شرم‌آور درس بگیرند، به جان هم افتاده اند، آنان باید بدانند که این مردم افغانستان بود که نیروهای امریکایی را شکست داد.»
تشکیل گروه‌های تحقیق
پس از شکست امریکا در افغانستان، کنگره، نهادهای نظارتی و مقام‌های ارشد امریکایی گروه‌های تحقیقی تشکیل دادند تا دلایل ناکامی‌های هم‌قطاران خود را بررسی کنند، اما با گذشت حدود چهار سال تاکنون موفق به این کار نشده‌اند.
گفتنی است که این تحقیقات به دنبال پاسخ به پرسش‌هایی در پیوند به تصمیم‌گیری‌های دولت جوبایدن، نقش توافق‌نامه دوحه و ناتوانی در پیش‌بینی سقوط سریع دولت پیشین افغانستان بود.
در سویی دیگر، سقوط سریع کابل باعث شد که قانون‌گذاران و افکار عمومی در امریکا خواستار شفافیت و پاسخگویی شوند.
نحوه خروج و رها کردن تجهیزات نظامی به اعتبار امریکا در میان متحدان این کشور آسیب جدی وارد کرد، این موضوع باعث شد تا تحقیقات مشخص کند که چرا امریکا نتوانست خروج را با نظم بیشتری کنترول کند.
دکتر اجمل زرمتی، آگاه مسایل سیاسی در گفت‌وگو با خبرگزاری آفاق گفت: «گروه ویژه تحقیق در صورتی می‌تواند عاملان خروج فاجعه‌بار را پاسخگو کند که با قاطعیت و شفافیت برخورد کند و اگر این گروه مستقل عمل کند، تصمیم‌گیرندگان به سادگی شناسایی و پاسخگو می‌شوند.»
در سویی دیگر محمد سلیم پیگیر، کارشناس مسایل سیاسی به خبرگزاری آفاق گفت: «بدون تمرکز بر بهبود استراتژی‌های نظامی و سیاست خارجی، این تحقیق نمی‌تواند به پاسخگویی منجر شود.»
خروج فاجعه‌بار امریکا از افغانستان
سقوط غیرمنتظره جمهوریت، بازگشت دوباره امارت اسلامی به قدرت و فروپاشی ارتش تحت حمایت امریکا که سال‌ها برای آموزش و تجهیز آن هزینه کرده بود، ایالات متحده را تحقیر کرد. این کشور حجم زیادی از تجهیزات نظامی را در افغانستان رها کرد که این عملکرد در دنیا به عنوان نشانه‌ای از بی‌برنامگی و شکست مفتضحانه این قدرت جهانی قلمداد شد، در کنار این، در زمان حضور و هنگام خروج امریکا از افغانستان، میلیون‌ها انسان جان باختند که این جنایت نیز به جایگاه واشنگتن به حیث یک کشور در ظاهر «حامی حقوق بشر» لطمه وارد کرد و حالا زمامداران فعلی به دنبال سفیدسازی این مسایل اند.
عزیز معارج، دیپلمات پیشین افغان در گفت‌وگو با خبرگزاری آفاق گفت: «خروج فاجعه‌بار امریکا از افغانستان نتیجه برنامه ضعیف و تصمیم‌های سیاسی دولت بایدن بود، هرج‌ومرج و خروج شتاب‌زده نشان‌دهنده شکست اطلاعاتی مقام‌های وقت امریکا بود.»
تلفات نیروهای امریکایی در جنگ بیست ساله افغانستان
بر اساس آمارهای رسمی، در جریان نزدیک به دو دهه‌ی گذشته، بیش از ۲۴۰۰ نظامی امریکایی در افغانستان کشته شده اند. در کنار این، ۵۳۴ پرسونل خدماتی نیروهای ایالات متحده در پی حوادث «غیرخصمانه» در این مدت کشته شده اند.
گزارش‌ها حاکی از آن است که ۲۰ هزار و ۷۲۲ پرسونل نظامی نیز در درگیری‌ها زخمی شده‌اند.
جنرال صادق شینواری، نظامی پیشین افغان به خبرگزاری آفاق گفت: «مسوولان نظامی امریکا در تدوین استراتژی بلندمدت برای ثبات افغانستان شکست خوردند، آنان در درک فرهنگ و پیچیدگی‌های اجتماعی افغانستان ناکام ماندند، بیش از حد به فناوری نظامی پرداختند که این امر باعث شکست ایالات متحده شد.»
پیامدهای تجاوز امریکا به افغانستان (۲۰۰۱-۲۰۲۱)
تجاوز امریکا به افغانستان با هدف مبارزه با هراس‌افگنی آغاز شد، اما پیامدهای آن شامل بی‌ثباتی سیاسی، تلفات انسانی گسترده، بحران اقتصادی و افزایش نفوذ رقبای ژئوپلیتیکی بود که این تجربه بیانگر پیچیدگی‌های مداخله نظامی و محدودیت‌های سیاست‌های خارجی مبتنی بر قدرت سخت است.
پس از آنکه امریکا، افغانستان را اشغال کرد دولت‌های تحت حمایتش با چالش‌های فساد، عدم مشروعیت گسترده و ناتوانی در کنترول کامل کشور روبه رو شدند، این دولت‌ها به کمک‌های بیرونی وابسته بودند و به همین دلیل نمی‌توانستند که وحدت ملی و یا ثبات پایدار را به کشور برگردانند. فساد اداری، قوم‌گرایی، ناامنی، فقر، زورگویی و انحصار قدرت به اوج خود رسیده بود که حتا کشور قدرت‌مند مانند امریکا را زمین‌گیر کرد.
سید حامد حسینی، آگاه مسایل سیاسی به خبرگزاری آفاق گفت: «تجاوز امریکا به افغانستان به بی‌ثباتی سیاسی افغانستان و کاهش اعتبار بین‌المللی امریکا منجر شد، این تجاوز جز تقویت رقبای امریکا دستاورد دیگری نداشت.»
عبدالرحمان عابد، کارشناس دیگر افغان به خبرگزاری آفاق گفت: «امریکا با تجاوز بر افغانستان، بحران انسانی و فروپاشی اقتصادی را بوجود آورد، هیچ دستاوردی جز شکست نصیبش نشد.»
در پایان این‌گونه می‌توان گفت که شکست امریکا در بیست سال حضور در افغانستان نتیجه استراتژی‌های ناکارآمد نظامی، عدم درک فرهنگ و جامعه افغانستان و برنامه‌ریزی ضعیف ایالات متحده بوده است که حتا به کاهش اعتبار جهانی اش منجر شد.
