دونالد ترامپ، رییس جمهور امریکا روز (سه‌شنبه، ۲۳ ثور) سفرش را به خاور میانه آغاز کرد. او در ابتدا به عربستان سعودی و سپس به قطر رفت و قرار است به امارات متحده عربی نیز سفر کند.
دونالد ترامپ و محمد بن سلمان، ولیعهد عربستان چندین قرارداد را امضا کردند که ارزش مجموعی آن به ۶۰۰ میلیارد دالر می‌رسد. در کنار این، آقای ترامپ تصمیم گرفت تحریم‌ها بر سوریه را لغو کند و همچنان به ایران پیشنهاد مذاکره داد.
سفر ترامپ به خاور میانه بازتاب گسترده رسانه‌ای داشت، شماری این سفر را موثر و برخی آنرا سرآغاز تنش جدید منطقه‌ای عنوان می‌کنند.
تحلیل‌گران مسایل سیاسی معتقدند که این سفر می‌تواند باعث تشدید تنش‌ها با چین، روسیه، ایران و افزایش احساسات ضد امریکایی در منطقه شود.
در سویی دیگر، لغو تحریم‌های سوریه نیز خوش‌بینی‌هایی را خلق کرده است.
هرچند این اقدام ترامپ در ظاهر مثبت به نظر می‌رسد، اما این تصمیم می‌تواند به رقابت‌های منطقه‌ای جدید منجر شود.
در نهایت این گونه می‌توان گفت که واکنش‌های ایران، روسیه، چین، افکار عمومی عرب و تحولات غزه در روزهای آینده نقش تعیین‌کننده‌ای در شدت تاثیرات سفر ترامپ به خاور میانه خواهند داشت.
در این یادداشت به تاثیرات سفر دونالد ترامپ به خاور میانه پرداخته شده‌است.
تشدید تنش با بازیگران قدرت‌مند منطقه‌ای
اظهارات دونالد ترامپ در عربستان مبنی بر اعمال «فشار حداکثری عظیم» و به صفر رساندن صادرات نفت ایران در صورت رد پیشنهاد مذاکره، می‌تواند واکنش‌های تند جمهوری اسلامی را به دنبال داشته باشد. با توجه به پیشرفت ایران در برنامه هسته‌ای، این تهدیدات ممکن است به تشدید تنش‌های نظامی یا حداقل دیپلماتیک منجر شود.
تقویت اتحاد عربستان سعودی، امریکا و اسراییل، ممکن از سوی ایران به عنوان محاصره استراتژیک تلقی شود که این خود می‌تواند به شکل‌گیری اقدامات تلافی‌جویانه منجر شود.
هم‌زمان با این، سفر ترامپ به خاورمیانه به ویژه عربستان سعودی، می‌تواند برای چین و روسیه نیز نگران کننده باشد.
محمد یاسین حبیب، آگاه مسایل سیاسی در گفت‌وگو با خبرگزاری آفاق گفت: «امضای قراردادهای کلان تسلیحاتی و همکاری‌های استراتژیک با عربستان، نفوذ امریکا در منطقه را تقویت می‌کند که این می‌تواند به کاهش نفوذ چین و روسیه در زمینه‌های اقتصادی و نظامی منجر شود، چیزی که باعث ناراحتی این کشور خواهد شد.»
آقای حبیب در ادامه تصریح کرد: « فشارهای حداکثری ترامپ در برابر جمهوری اسلامی ایران و تقویت ایتلاف‌های ضد ایرانی، در منطقه می‌تواند منافع استراتژیک این دو کشور را تهدید کند، زیرا ایران شریک کلیدی آن‌ها در خاورمیانه است.»
گفتنی است که چین به دنبال گسترش نفوذ اقتصادی خود در خاورمیانه از طریق ابتکار «کمربند و جاده» است، روسیه نیز حضور سیاسی و نظامی خود را تقویت کرده که این می‌تواند با رویکرد ترامپ در تضاد باشد و باعث تنش میان قدرت‌های جهانی شود. در عین حال، شماری تحلیل‌ها بیانگر آنست که چین و روسیه ممکن این سفر را فرصتی برای بهره‌برداری از شکاف‌های احتمالی میان امریکا و متحدانش ببینند.
با توجه به آنچه گفته شد، سفر ترامپ به خاور میانه به احتمال زیاد برای چین و روسیه ناخوشایند باشد، اما واکنش این کشورها می‌تواند به عوامل دیگری مانند جزییات توافقات و سیاست‌های بعدی امریکا بستگی داشته باشد.
افزایش احساسات ضد امریکایی در منطقه
هم‌زمانی سفر دونالد ترامپ به خاور میانه با تهدیدات بنیامین نتانیاهو، نخست‌وزیر اسراییل برای تشدید حمله‌ها به غزه در صورت عدم دستیابی به آتش‌بس، امریکا را در موقعیت حساسی قرار می‌دهد و حمایت آشکار یا غیرمستقیم امریکا از اسراییل می‌تواند خشم افکار عمومی جهان عرب را با توجه به تصاویر ویرانی‌های غزه برانگیزد. ممکن است این موضوع به تظاهرات گسترده یا بی‌ثباتی در کشورهای عربی منجر شود.
در سویی دیگر، کشورهای عربی به ویژه عربستان، نگران اند که نزدیکی به امریکا در این مقطع، آن‌ها را درنظر افکار عامه به عنوان هم‌دست اسراییل در تخریب غزه نشان دهد، که این موضوع می‌تواند به کاهش مشروعیت داخلی کشورهای عربی و تقویت مخالفان منجر شود.
ابهام استراتژیک و بی‌ثباتی منطقه‌ای
پیشنهاد «شاخه زیتون» به ایران با تهدیدات شدید، باعث سردرگمی کشورهای منطقه شده است.
این ابهام استراتژیک می‌تواند به سوءتفاهم‌ها و اقدام‌های پیش‌بینی نشده کشورها به ویژه ایران در منطقه منجر شود. در کنار این، نبود یک استراتژی شفاف ممکن اعتماد متحدان امریکا را نیز تضعیف کند.
در سویی دیگر، اگر کشورهای خلیج فارس زیر فشار امریکا به سمت عادی‌سازی روابط با اسراییل بروند، ممکن با واکنش‌های منفی سایر کشورهای منطقه یا جنبش‌های مقاومت مواجه شوند، که این امر می‌تواند به بی‌ثباتی بیشتر منطقه منجر شود.
پیامدهای لغو تحریم‌های سوریه
لغو تحریم‌های امریکا در برابر سوریه و دیدار ترامپ با احمد شرع، ممکن است به رقابت‌های جدید بین‌قدرت‌های منطقه‌ای مانند ترکیه، ایران و عربستان منجر شود.
عبدالجبار اکبری، فعال سیاسی به خبرگزاری آفاق گفت: «ایران که از حامیان اصلی حکومت پیشین بشار اسد بود، ممکن است این اقدام را تلاشی برای کاهش نفوذ خود در سوریه ببیند و به اقدام‌های متقابل دست بزند.»
هم‌زمان با این، لغو تحریم‌ها ممکن به انتظارهای غیرواقعی برای بازسازی سریع سوریه منجر شود، اگر این روند با ناکارآمدی یا فساد همراه باشد می‌تواند به بی‌ثباتی داخلی و نارضایتی عمومی در سویه دامن بزند.
تمرکز بر سیاست‌های یک‌جانبه و کاهش نقش سازمان‌های جهانی
تحلیل‌گران به این باور اند که رویکرد دونالد ترامپ که بیشتر بر تقویت روابط دوجانبه با متحدان ویژه مانند عربستان و اسراییل متمرکز است، ممکن تلاش‌های دیپلماتیک چندجانبه، مانند مذاکرات هسته‌ای با ایران یا ابتکارات صلح در فلسطین را تضعیف کند.
در کنار این، سیاست‌های تهاجمی امریکا ممکن نقش سازمان‌هایی مانند سازمان ملل متحد در حل مناقشات منطقه‌ای را کمرنگ کند، که این امر به پیچیده‌ترشدن بحران‌ها منجر می‌شود.