هم‌زمان با پنجمین روز ادامه حملات اسراییل و ایران بر یکدیگر، تلاش‌ها برای پایان این درگیری نیز تشدید یافته است. ضربات کوبنده و خوردکننده ایران بر اسراییل نیز باعث شده که واشنگتن متحد اصلی تل‌آویو راه مذاکره را در پیش گیرد، اما تا این جای کار به گونه رسمی هیچ یک از طرف‌ها اعلام نکرده‌اند که مذاکره می‌کنند. اینکه چرا امریکا به گونه رسمی اعلام نمی‌کند جای بحث دارد، در این یادداشت به مذاکرات احتمالی امریکا و ایران می‌پردازیم که آیا در روزهای نزدیک مذاکراتی میان طرف‌های متخاصم صورت می‌گیرد و یا خیر؟
مذاکره یا ادامه خون‌ریزی؟
پس از آنکه حملات موشکی ایران به شهرهای مختلف اسراییل شدت گرفت و از پدافند چند لایه این کشور عبور کرد و همچنان در پنج روز گذشته شهرهای اسراییلی زیر ضربات سنگین و کوبنده موشک‌ها و پهپادهای ایرانی له شدند، بر اساس گزارش ویب‌سایت امریکایی اکسیوس حالا دونالد ترامپ، رییس جمهور امریکا دست به کار شده و به تیمش دستور داده است تا با سید عباس عراقچی، وزیر خارجه ایران برای پایان جنگ و توافق هسته‌ای مذاکره کنند. طبق این گزارش، احتمال دارد که استیو ویتکاف، نماینده ترامپ در خاورمیانه در جریان این هفته با سید عباس عراقچی، وزیر خارجه ایران دیدار کند. در گزارش آمده است: «این دیدار ممکن است لحظه‌ای سرنوشت‌ساز باشد برای تصمیم‌گیری در مورد اینکه آیا ایالات متحده به جنگ می‌پیوندد تا برنامه هسته‌ای ایران را به صورت نظامی نابود کند؟» اما ساعاتی بعد از پخش خبر اکسیوس، ترامپ این گزارش را رد کرد. او در شبکه اجتماعی تروث نوشت: «من به هیچ‌وجه و شکلی برای مذاکرات صلح به ایران تماس نگرفته‌ام، اگر آنها(ایرانی‌ها) می‌خواهند صبحت کنند، می‌دانند چگونه با من تماس بگیرند.»
گزارش‌های ضد و نقیض امریکایی‌ها بیانگر این است که آنان در تلاش اند تا فشارهای روانی را بر جمهوری اسلامی همچنان حفظ کنند، طوری که ترامپ از شهروندان ایرانی خواست که تهران را به گونه فوری تخلیه کنند. شبکه امریکایی سی‌ان‌ان به نقل از یک منبع گزارش داده که هدف رییس جمهور امریکا از هشدار فوری برای ترک تهران، فشار بر مقام‌های ایران برای آمدن بر سر میز مذاکره بوده است.
در سویی دیگر، سید عباس عراقچی، وزیر خارجه ایران نیز گفته است: «اگر رییس جمهور ترامپ در مورد دیپلماسی صادق باشد و علاقه‌مند به توقف این جنگ باشد، گام‌های بعدی با نتیجه است.»
در عین حال، امانوئل مکرون، رییس جمهور فرانسه که در کنار سایر رهبران جهان در اجلاس گروه هفت در کانادا حضور داشت، گفته است که ترک زودهنگام این اجلاس از سوی ترامپ نشانه مثبت و حاکی از داشتن قصد برقراری آتش‌بس در خاورمیانه است، اما بازهم ترامپ اظهارات مکرون را رد کرد و در شبکه اجتماعی تروث نوشت که آقای مکرون در اشتباه به سر می‌برد. او تصریح کرد: «رییس‌جمهور فرانسه به اشتباه گفت که من اجلاس گروه هفت در کانادا را ترک کردم تا برای آتش‌بس میان اسراییل و ایران به واشنگتن بازگردم، اشتباه است! او هیچ ایده‌ای ندارد که چرا من اکنون در راه بازگشت به واشگنتن هستم، اما به گونه قطع موضوع ربطی به آتش‌بس ندارد. مساله بسیار بزرگ‌تر از این است. چه از روی عمد یا نه، امانوئل همیشه اشتباه می‌کند. منتظر باشید!»
تظاهرات برای تامین آتش‌بس
تشدید درگیری میان اسراییل و ایران، نگرانی‌های جهانی را نیز برانگیخته است، بر اساس گزارش رویترز، گروهی از ایرانیان مقیم کانادا با راه‌اندازی تظاهرات، خواستار برقراری آتش‌بس میان اسراییل و ایران شدند، آنان با تاکید به برقراری صلح در کشورشان نگرانی خود را نسبت به امنیت اعضای خانواده‌های‌شان ابراز کرده اند. این در حالیست که روز گذشته نیز گروهی از ایرانیان مقیم هالند با راه‌اندازی تظاهرات خواهان آتش‌بس فوری شده بودند.
تحلیل‌گران حوزه سیاست معتقدند که تظاهرات جهانی می‌تواند با جلب توجه به بحران انسانی و افزایش فشار افکار عمومی، زمینه‌ساز مذاکرات آتش‌بس شوند، اما تاثیر مستقیم آنها محدود است.
نثاراحمد شیرزی، کارشناس مسایل سیاسی به خبرگزاری آفاق گفت: «تجربه نشان داده که تظاهرات در سطح جهانی می‌تواند با جلب توجه جامعه بین‌المللی به تلفات غیرنظامیان و تخریب زیرساخت‌ها، فشار بر اسراییل و حامیانش مانند امریکا را افزایش دهد تا مذاکرات آتش‌بس را تسریع کنند.»
حال پرسش این است که اگر آتش‌بس برقرار نشود و حملات اسراییل و در نهایت امریکا همچنان به ایران ادامه یابد، آیا فشارهای نظامی می‌تواند باعث تغییر نظام و رویکرد حکومت جمهوری اسلامی شود؟
آیا تغییر نظام در ایران ممکن است؟
پس از جنگ پنج روزه و ادامه حملات اسراییل بر ایران گمانه‌زنی‌ها بر این است که امریکا و اسراییل با ادامه این حملات به دنبال تغییر نظام در ایران اند، با وجود که امریکا و اسراییل تاکید می‌کنند که آنان حمله پیش‌گیرانه انجام می‌دهند تا ایران به ساخت بمب هسته‌ای موفق نشود، اما تحلیل‌ها می‌رسانند که واشنگتن و تل‌آویو به دنبال تغییر نظام در ایران اند. به همین دلیل امانوئل مکرون، رییس جمهور فرانسه از نیت شوم این دو کشور آگاه شده و تاکید کرده که تغییر نظام‌ها وظیفه دولت‌های خارجی نیست. او تصریح کرده است: «من معتقدم ملت‌ها خودشان سرنوشت‌شان را تعیین می‌کنند و رهبران‌شان را تغییر می‌دهند، تجریه نشان داده است هر کسی که تلاش کرده با حمله نظامی یا عملیات خارجی رژیم‌ها را تغییر دهد، دچار خطای راهبردی شده است.»
کارشناسان حوزه سیاست نیز به این باور اند که مداخله نظامی خارجی برای تغییر نظام در ایران نه‌تنها غیر عملی است، بلکه می‌تواند نتیجه معکوس نیز داشته باشد، آنان تاکید می‌کنند که ساختار سیاسی ایران به دلیل وجود نهادهای قدرت‌مند مانند سپاه پاسداران و حمایت پایگاه اجتماعی پس از حملات اسراییل، در برابر توطئه‌های خارجی مقاوم است. تجارب تاریخی نیز نشان‌دهنده آنست که حملات نظامی خارجی می‌توانند حس ملی‌گرایی را در کشورها ایجاد کند و مردم در برابر فشارهای خارجی متحدتر شوند.
سید مصطفی مرتضوی، استاد دانشگاه در گفت‌وگو با خبرگزاری آفاق گفت: «تغییر نظام در ایران از طریق درگیری نظامی به دلیل پیچیدگی‌های ژئوپلیتیکی و داخلی غیر ممکن است، ایران در طول تاریخ نشان داده که در برابر فشارهای خارجی از جمله تحریم‌ها و حملات، انعطاف‌پذیری بالای دارد، حملات نظامی ممکن است زیرساخت‌های ایران را تضعیف کند، اما نمی‌تواند به تغییر نظام منجر شود.»
اما چرا تاکنون جنگ و تنش میان ایران و اسراییل ادامه دارد و تلاش کشورها برای پایان درگیری نتیجه نمی‌دهد؟
خواست‌ها برای کاهش درگیری در منطقه
در ادامه تلاش‌ها برای پایان جنگ اسراییل و ایران، وزیران خارجه ۲۰ کشور عربی و منطقه با صدور یک بیانیه مشترک، حمله‌های اسراییل به ایران را به شدت محکوم کردند و خواستار خویشتن‌داری و کاهش تنش در منطقه شدند.
کشورهایی که در این بیانیه حضور دارند شامل مصر، اردن، پاکستان، بحرین، برونئی، ترکیه، چاد، الجزایر، کومور، امارات، جیبوتی، عربستان سعودی، سودان، سومالی، عراق، عمان، قطر، کویت، لیبی و موریتانی هستند. وزیران خارجه این کشورها ضمن ابراز نگرانی شدید نسبت به او‌ج‌گیری خطرناک در منطقه، بر ضرورت احترام به حاکمیت و تمامیت ارضی کشورها تاکید کردند و از تمامی طرف‌ها خواستند اختلافات خود را از راه‌حل‌های مسالمت‌آمیز حل کنند .آنان همچنان تاکید کردند که تنش فعلی تنها از طریق دیپلماسی قابل حل است و نمی‌توان آنرا با ابزار نظامی پایان داد.
در سویی دیگر، آیا مردم و قانون‌گذاران امریکا دوست دارند که کشورشان نیز وارد جنگ با ایران شوند؟
تلاش قانون‌گذاران امریکایی برای مهار ترامپ
پس از سر و صدها مبنی بر کشیده‌شدن پای امریکا به جنگ ایران، شمار زیادی از نمایندگان کنگره از هر دو حزب، با ابراز نگرانی نسبت به تشدید درگیری‌ها در خاورمیانه، از دولت ترامپ خواستند از گسترش تنش و ورود امریکا به جنگ جلوگیری کند.
توماس مسی، نماینده جمهوری‌خواه از کنتاکی گفت: «این جنگ ما نیست و حتا اگر بود، بر اساس قانون اساسی کنگره باید درباره آن تصمیم بگیرد. اگر اسراییل منابع کافی برای جنگ تهاجمی دارد، نباید مالیات مردم امریکا را برای دفاع از خود استفاده کند، من با تامین مالی این جنگ تجاوزکارانه مخالفم.»
گرگ کاسار، نماینده حزی دموکرات از تگزاس، نیز خطاب به ترامپ تصریح کرده است: «باید در برابر اقدامات تنش‌زای نتانیاهو ایستادگی کنید و به جای جنگ، راه دیپلماتیک را در پیش بگیرید.» کریس مورفی، سناتور دموکرات از کنتیکت، نیز هشدار داد: «این بحران را ترامپ و نتانیاهو ایجاد کرده‌اند و ورود امریکا به چنین جنگی عواقب فاجعه‌باری برای امنیت ملی ایالات متحده خواهد داشت.»
به همین ترتیب چندین نماینده دیگر نیز خواهان پایان جنگ ایران و امریکا شدند و از دولت امریکا خواستند که در جنگ ایران وارد نشود.
جمع‌بندی
در پایان این‌گونه می‌توان گفت که حل جنگ ایران و اسراییل از طریق مذاکره می‌تواند از تشدید درگیری، خسارات انسانی، مالی، و در نهایت بی‌ثباتی جلوگیری کند، اما موانع جدی مانند بی‌اعتمادی عمیق، تفاوت‌های ایدئولوژیک و دخالت قدرت‌های خارجی، موفقیت آنرا با چالش روبه رو می‌کند.
گزارش‌ها حاکی از آنست که ایران در جنگ اخیر قوی‌تر از انتظار ظاهر شده و این امر باعث شده که امریکا به گونه غیرمستقیم به مذاکره تمایل نشان دهد.
