حملات اخیر اسراییل به وزارت دفاع و کاخ ریاست جمهوری سوریه در پی درگیری‌های داخلی در السویدا، باردیگر نقض آشکار حاکمیت ملی یک کشور را در کانون توجهات جهانی قرار داده‌است.
این اقدام اسراییل که به بهانه حمایت از گروهی خاص انجام شده، نه‌تنها به تشدید تنش‌ها و تلفات غیرنظامی منجر شده، بلکه با محکومیت گسترده کشورهای منطقه و تحلیل‌گران مواجه شده‌است. حمله اسراییل به سوریه، تجاوز به حریم یک ملت، نقض منشور سازمان ملل و قوانین بین‌المللی است که ثبات منطقه‌ای را به خطر می‌اندازد و چرخه خشونت را تداوم می‌بخشد. این یادداشت به بررسی ابعاد حقوقی، سیاسی و واکنش‌های بین‌المللی این تجاوز و ضرورت احترام به حاکمیت ملی کشورها می‌پردازد.
ادامه تجاوزات اسراییل
اسراییل در طول دهه‌های گذشته بارها به کشورهای مختلف منطقه حمله نظامی انجام داده و این اقدامات نظامی غیرقانونی، بحث‌های زیادی درباره نقض حاکمیت ملی این کشورها را به راه انداخته است؛ از فلسطین و لبنان گرفته تا ایران، عراق، یمن، مصر، اردن، سودان و حتا اوگاندا؛ اسراییل با حملات هوایی، زمینی یا عملیات ویژه، بارها وارد خاک این کشورها شده‌است، این اقدامات که اغلب به بهانه دفاع از امنیت اسراییل انجام شده، نه‌تنها تلفات و خسارات زیادی به جا گذاشته، بلکه باعث انتقادهای گسترده بین‌المللی به دلیل نقض قوانین جهانی و بی‌ثباتی در منطقه شده‌است. این تاریخچه نشان می‌دهد که مداخله نظامی اسراییل در کشورهای دیگر، موضوعی تکراری و جنجالی است که همچنان ادامه دارد. کارشناسان حوزه سیاست به این باور اند که اسراییل از این تجاوزات نفع می‌برد، طوری که غسان عاشور، تحلیل‌گر خاورمیانه در گفت‌وگو با بی‌بی‌سی فارسی گفت: «اسراییل به‌دنبال هرج‌ومرج در سوریه، عراق و ایران است و این هرج‌ومرج به نفع اسراییل است.»
توفیق تماس، آگاه روابط بین‌الملل نیز به این باور است که اسراییل با این اقدام می‌کوشد باخت خود در برابر ایران را تلافی کند.
آقای تماس تصریح کرد: «حملات اسراییل بر سوریه نماد شکست تل‌آویو در جنگ دوازده روزه در برابر تهران است و همچنان می‌خواهد در سوریه پایگاه محکمی برای خود بسازد.»
کامران امان، تحلیل‌گر مسایل سیاسی و نظامی نیز در گفت‌وگو با خبرگزاری آفاق گفت: «پس از سقوط حکومت بشاراسد، یهودها در تلاش اند که بخشی از خاک سوریه را تصرف کنند تا به هدف دیرینه‌شان که همانا اسراییل بزرگ است، برسند. گذشته از این، صهیونیست‌ها آرزو دارند که آهسته آهسته خاک عربستان و اردن را نیز اشغال کنند. تمامی این تحرکات را به این منظور انجام می‌دهند که حمایت غرب را باخود دارند.»
حال پرسش این است که آیا اسراییل به لحاظ قوانین بین‌المللی حق این را دارد که بر کشوری حمله نظامی انجام دهد؟
نقض قوانین بین‌المللی
بر اساس بند ۴ ماده ۲ منشور سازمان ملل متحد، استفاده از زور یا تهدید به زور علیه تمامیت ارضی یا استقلال سیاسی هر کشوری ممنوع است، این بند تصریح می‌کند که همه اعضای سازمان ملل در روابط بین‌المللی خود، از تهدید به زور یا استفاده از آن علیه تمامیت ارضی یا استقلال سیاسی هر کشور، یا از هر روش دیگری که با مقاصد ملل متحد مغایر باشد، خودداری خواهند کرد؛ بند ۴ ماده ۲ منشور سازمان ملل، استفاده از زور در روابط بین کشورها را در دو حالت ممنوع می‌داند، اول در حالت دفاع مشروع بر اساس ماده ۵۱ منشور ملل متحد، و دوم در صورت مجوز شورای امنیت سازمان ملل متحد تحت فصل هفتم منشور ملل متحد تعریف شده‌است.
در سال ۱۹۷۴میلادی، مجمع عمومی سازمان ملل در قطعنامه ۳۳۱۴ مفهوم تجاوز را استفاده از نیروهای مسلح علیه حاکمیت یا تمامیت ارضی یک دولت تعریف کرد؛ با توجه به آنچه گفته شد حملات اسراییل بر سوریه، ایران و چندین کشور دیگر، که بدون مجوز شورای امنیت و بدون تحقق شرایط دفاع مشروع صورت گرفته، از مصادیق بارز تجاوز مسلحانه است.
سوریه گفته است که در حملات اسراییل بر خاک این کشور، غیرنظامیان نیز کشته شده‌اند. با این حساب، اسراییل با تجاوز بر سوریه، مرتکب نقض کنوانسیون چهارم ژنو(۱۹۴۹) و پروتکل الحاقی اول (۱۹۷۷) شده است. کنوانسیون چهارم ژنو و پروتکل الحاقی اول، حکم می‌کند که کشورها حق ندارند غیرنظامیان و زیرساخت‌های غیرنظامی را هدف قرار دهند.
آگاهان مسایل سیاسی تاکید می‌کنند که حملات اسراییل به سوریه به تضعیف حاکمیت ملی و استقلال سیاسی این کشور منجر شده‌است.
تاثیر بر حاکمیت ملی
اسراییل با انجام حملات نظامی به کشورهای مانند سوریه، لبنان، ایران، عراق، فلسطین و دیگران، بارها حاکمیت ملی آنان را نقض کرده است، این اقدامات از جمله حمله اخیر به السویداء سوریه و اشغال بلندی‌های جولان، با هدف تضعیف رقبا، اختلال در اتحادهای منطقه‌ای و تقویت جایگاه استراتژیک اسراییل انجام می‌شوند که این نقض قوانین بین‌المللی و بی‌ثباتی منطقه‌ای را به همراه دارد. تحلیل‌گران هم معتقدند که این سیاست‌ها استقلال سیاسی و تمامیت ارضی کشورها را تهدید کرده و می‌توانند به واکنش‌های غیرمنتظره و تشدید تنش‌ها منجر شوند.
شیرآقا روحانی، استاد دانشگاه به خبرگزاری آفاق گفت: «حملات اسراییل به سوریه، نقض آشکار منشور سازمان ملل و نقض حاکمیت ملی این کشور است.»
حملات اسراییل به سوریه باعث شده که شماری زیادی از کشورها به آن واکنش نشان دهند.
واکنش‌های بین‌المللی
اکثر کشورهای منطقه، از جمله افغانستان، ایران، عربستان سعودی، قطر، امارات، لبنان و اردن، حملات اسراییل را به عنوان نقض حاکمیت ملی سوریه محکوم کرده‌اند. سازمان‌های بین‌المللی مانند سازمان ملل و سازمان همکاری اسلامی نیز این حملات را نقض قوانین بین‌المللی دانسته اند. در عین حال، کشورهای غربی مانند امریکا و اعضای اتحادیه اروپا بدون محکومیت صریح، موضعی محتاطانه‌تر اتخاذ کرده و خواستار خویشتنداری شده‌اند.
امارت اسلامی افغانستان در بیانیه‌ای این حملات را به شدت محکوم کرده و آنرا نقض حاکمیت یک کشور مستقل و تلاشی برای بی‌ثباتی منطقه دانسته و همچنان خواستار توقف فوری درگیری‌ها شده‌است.
وزارت خارجه ایران نیز، با محکوم کردن حملات اسراییل، این اقدام را نتیجه سکوت و بی‌عملی جامعه جهانی در برابر تجاوزات اسراییل دانست، سخنگوی وزارت خارجه ایران این حملات را تهدیدی برای صلح و ثبات منطقه توصیف کرد و نسبت به درگیری‌های السویدا ابراز نگرانی نمود.
عربستان سعودی هم حملات اسراییل را به عنوان نقض حاکمیت سوریه محکوم کرد و خواستار واکنش جدی جامعه جهانی شد.
استفان دوجاریک، سخنگوی سازمان ملل، اعلام کرد که دبیرکل این سازمان از ادامه تشدید تنش در خاورمیانه نگران است و همه اقدامات تشدیدکننده را محکوم می‌کند. در عین حال، شورای امنیت سازمان ملل در پاسخ به درخواست سوریه و الجزایر، امشب (پنج‌شنبه، ۲۶ سرطان) جلسه‌ای اضطراری درباره حملات اسراییل، برگزار می‌کند.
جمع‌بندی
در پایان این‌گونه می‌توان گفت که حملات نظامی اسراییل به سوریه، نقض آشکار قوانین بین‌المللی و حاکمیت ملی این کشور است، این اقدام با منشور سازمان ملل و کنوانسیون‌های ژنو هم در تناقض است، زیرا بدون مجوز بین‌المللی، حریم ارضی و استقلال سیاسی سوریه را نقض می‌کند. تخریب زیرساخت‌ها و تلفات غیرنظامی نمونه‌هایی از این تجاوزات اسراییل هستند که به بی‌ثباتی منطقه دامن زنده‌اند. کارشناسان حوزه سیاست معتقدند که این اقدامات تل‌آویو جنایت جنگی است و باید در دیوان کیفری بین‌المللی مورد پیگیرد قرار گیرد. پس از حمله اسراییل واضح شد که کشورهای منطقه و جهان نمی‌توانند در برابر این تجاوزات آشکار اسراییل سکوت کنند، دیدیم که کشورهای منطقه، از جمله ایران، ترکیه، عربستان، قطر و چندین کشور دیگر حملات اسراییل را به‌گونه شدید محکوم کردند، اما تحلیل‌گران به این باور اند که این کافی نیست و باید در برابر تجاوزات اسراییل اتحاد دیپلماتیک شکل گیرد و فشارها بر تل‌آویو را افزایش دهند. آنان تاکید می‌کنند که دیوان بین‌المللی کیفری باید با قطعنامه‌ها و تحقیقات حقوقی، نقض قوانین بین‌المللی را پیگیری کند، اگر چنین نشود، چرخه خشونت و بی‌ثباتی در خاورمیانه همچنان در حرکت خواهد بود و صلح و ثبات منطقه‌ای برهم خواهد خورد.
