بگرام در کانون شایعه
پایگاه هوایی بگرام بار دیگر در کانون توجه و شایعات سیاسی افغانستان قرار گرفته است. پس از قطع دو روزه اینترنت در سراسر کشور، موجی از گمانه‌زنی‌ها در شبکه‌های اجتماعی درباره بازگشت نیروهای امریکایی و بازپسگیری این پایگاه نظامی منتشر شد. هم‌زمانی این قطع اینترنت با سخنان تازه دونالد ترامپ، رئیس‌جمهور پیشین ایالات متحده، درباره بگرام، بر آتش شایعات افزود و فضای رسانه‌ای را ملتهب ساخت.
با این حال، وزارت دفاع ایالات متحده به‌صورت رسمی هرگونه حضور نظامی جدید در افغانستان را رد کرده و اعلام کرده است که هیچ نیروی امریکایی در خاک این کشور مستقر نیست.
کارشناسان: بگرام واگذار نمی‌شود
عزیز ستانکزی آگاه سیاسی در گفت‌وگو با خبرگزای آفاق، شایعات واگذاری بگرام به امریکایی ها را بی‌اساس می‌دانند و آنرا بخشی از جنگ روانی عنوان می‌کنند. او همچنین تاکید کرد: «امارت اسلامی خاک فروش نیست و به هیچ وجه پایگاه بگرام را به امریکایی‌ها واگذار نمی‌کند.»
همچین محمد یاسین حبیب، کارشناس حوزه سیاست معتقد است که هرگونه حضور دوباه امریکایی‌ها در افغانستان شایعه و تبلیغات منفی رسانه‌های خارجی است و چنین چیزی واقعیت ندارد. او افزود: «تجربه بیست سال حضور نظامی واشنگتن در افغانستان نشان داده که راه‌حل نظامی شکست‌خورده است و اکنون تمرکز امریکا بر دیپلماسی منطقه‌ای قرار دارد.»
قدرت‌های منطقه حضور خارجی در افغانستان را بر نمی‌تابد
در پی تشدید ادعاهای دونالد ترامپ درباره بازپسگیری پایگاه بگرام، واکنش‌ها از کشورهای منطقه بی‌درنگ آغاز شد. افغانستان، انگار به خط سرخ تازه‌ی منطقه بدل شده است. چین نخستین کشوری بود که موضع گرفت. پکن تأکید کرد که ایجاد تنش و رویارویی در منطقه مورد حمایت نیست. لین جیان، سخنگوی وزارت خارجه چین در این مورد تصریح کرد: «چین به استقلال، حاکمیت و تمامیت ارضی افغانستان احترام می‌گذارد. آینده افغانستان باید در دست مردم این کشور باشد. لازم است تأکید کنم که ایجاد تنش و رویارویی در منطقه مورد حمایت نخواهد بود.»
سپس از مسکو، صدای هشدار به گوش رسید. سخنگوی وزارت امور خارجه روسیه اعلام کرد که افغانستان هرگز از حاکمیت ملی خود چشم‌پوشی نخواهد کرد. او تصریح کرد: « افغانستان هرگز از حاکمیت ملی خود چشم‌پوشی نخواهد کرد. تلاش امریکا برای بازگشت به پایگاه بگرام با مخالفت جدی مردم و حکومت افغانستان روبه‌رو خواهد شد.»
در تهران، لحن موضع‌گیری قاطع‌تر بود. علی لاریجانی، دبیر شورای عالی امنیت ملی ایران هشدار داد کههرگونه لشکرکشی تازه در منطقه برای سربازان امریکایی مرگ‌بار خواهد بود. لاریجانی بیان داشت: «امارت اسلامی حاضر نیست خاک افغانستان را در اختیار امریکا قرار دهد. حضور امریکا در منطقه با مقاومت رو به رو می‌شود. لشکر کشی امریکا به کشورهای منطقه برای سربازان امریکایی مرگ‌بار خواهد بود.»
و سرانجام، در بیانیه‌ای مشترک در حاشیه هشتادمین نشست مجمع عمومی سازمان ملل، چهارمین گردهمایی منطقه‌ای میان روسیه، چین، ایران و پاکستان اعلام کرد که استقرار مجدد پایگاه‌های نظامی در داخل یا اطراف افغانستان، برای صلح و امنیت منطقه‌ای غیرقابل قبول است. در بخش از بیانیه آمده است: «چهار طرف تأکید کردند که حاکمیت ملی، استقلال و تمامیت ارضی افغانستان باید محترم شمرده شود و با استقرار مجدد پایگاه‌های نظامی در داخل یا اطراف افغانستان توسط کشورهایی که مسئول وضعیت کنونی هستند، که برای صلح و امنیت منطقه‌ای زیان‌بار است، به‌طور قاطع مخالفت ورزیدند.»
کارشناسان بین‌المللی: بازپسگیری بگرام پر هزینه است
به باور کارشناسان بین‌المللی، بازپسگیری بگرام از سوی امریکا، در شرایط کنونی بعید و پرهزینه است.
اشلی جکسون، مدیر مشترک مرکز گروه‌های مسلح در ژنو، می‌گوید که اقدام برای هرگونه بازپسگیری بگرام برای امریکا چالش‌برانگیز است و این می‌تواند اهرم فشاری برای درخواست چیزی دیگری باشد. او می‌افزاید: «این می‌تواند راهی برای درخواست چیزی بزرگ مانند بگرام باشد و در نهایت به چیزی کوچک‌تر و نمادین‌تر، مانند بازگرداندن برخی تسلیحات و تجهیزات، راضی شود.»
ابراهیم باحث تحلیلگر بین المللی مسایل افغانستان نیز هرگونه واگذاری بگرام را رد می‌کند و آن را تهدیدی برای مشروعیت امارت اسلامی می‌داند. باحث تصریح کرد: «امارت اسلامی نیز انگیزه‌ای برای واگذاری بگرام ندارد. چنین اقدامی مشروعیت امارت اسلامی را نابود می‌کند. امارت اسلامی مایل به پذیرش حضور خارجی در خاک افغانستان، از جمله در پایگاه بگرام، نیست و آنها اساساً بر مبارزه با اشغال و نفوذ خارجی بنا شده است.»
مایکل کوگلمن، تحلیلگر ارشد جنوب آسیا، بازگشت نظامی امریکا به افغانستان را بعید و پرهزینه می‌داند و تاکید می‌کند: «چنین اقدامی منافع امریکا را به خطر می‌اندازد، زیرا پکن آن را تحریک‌آمیز تلقی خواهد کرد و ممکن است واکنش تلافی‌جویانه نشان دهد. امارت اسلامی نیز هرگز حضور مجدد نیروهای خارجی را در خاک خود نمی‌پذیرد.»
در همین راستا، رویترز به نقل از مقام‌های امریکایی گزارش داده است که تهدیدهای بازپسگیری بگرام از مزایایی آن بیشتر است. رویترز از قول یک مقام امریکایی نوشته است: «هیچ برنامه فعالی برای بازپسگیری نظامی بگرام وجود ندارد. چنین اقدامی نیازمند نیروهای گسترده، هزینه‌های سنگین برای بازسازی و چالش‌های لجستیکی در یک کشور محصور است.»
بیل راجیو، تحلیلگر ارشد بنیاد دفاع از دموکراسی‌ها معتقد است که چین و روسیه منافع کلان سیاسی و اقتصادی در دور نگه‌داشتن امریکا از منطقه دارند. به باور آنها کشورهای منطقه مانع هرگونه حضور امریکا در افغانستان خواهند شد. او تبین کرد: «امارت اسلامی هرگز بازگشت امریکا را نمی‌پذیرد. حتی اگر دولت ترامپ بتواند امارت اسلامی را برای بازگشت امریکا متقاعد کند، چین به شدت واکنش نشان خواهد داد.»
بگرام؛ میدان رقابت سیاسی و دیپلماتیک قدرت‌ها
کارشناسان معتقدند که طرح مکرر مسئله بگرام از سوی ترامپ بیش از آن‌که مقدمه‌ی اقدام نظامی باشد، اهرم فشار سیاسی در تعامل با امارت اسلامی و رقبای منطقه‌ای است. از سوی دیگر، رد قاطع شایعات در داخل افغانستان، نشان می‌دهد که افکار عمومی و امارت اسلامی بازگشت هرگونه نیروی خارجی را خط سرخ می‌دانند. با توجه به شرایط موجود، به نظر می‌رسد بگرام بار دیگر به نماد کشمکش قدرت‌های بزرگ بدل شده است؛ اما این‌بار نه در میدان جنگ، بلکه در عرصه‌ی سیاست، دیپلماسی و رقابت ژئوپلیتیکی.