سال ۲۰۲۵ برای افغانستان، روایت همزمان امید و چالش بود؛ سالی که در آن تحولات سیاسی، تحرکات دیپلماتیک و نشانههایی از بهبود اقتصادی در کنار بحرانهای انسانی، تنشهای منطقهای و آسیبهای طبیعی قرار گرفت. در ماه اگست این سال، بر اساس پیام رهبر امارت اسلامی، پایان دوره «سرپرستی» کابینه اعلام و تأکید شد که پس از این، عنوان سرپرست برای اعضای کابینه بهکار نرود.
همچنین، در این سال، مبارزه با مواد مخدر محور مهم بود و بهگفته دفتر مبارزه با مواد مخدر و جرم سازمان ملل، پس از ممنوعیت کشت خشخاش، سطح کشت آن تا ۹۵ درصد کاهش یافت.
در این سال، هفت قانون و سه طرزالعمل توشیح شد و ده فرمان از سوی رهبر امارت اسلامی صادر گردید. اما سرنوشت قانون اساسی کماکان نا روشن ماند.
در سپتامبر این سال، مأموریت رزا اوتنبایوا، رئیس هیئت معاونت سازمان ملل در افغانستان (یوناما)، پس از سه سال پایان یافت؛ مأموریتی که بهگفته مقامهای امارت اسلامی، چندان موثر نبود.
در سطح منطقه، روابط افغانستان و پاکستان وارد یکی از پرتنشترین دورههای خود شد. پس از حملات هوایی پاکستان در ۹ اکتبر به خوست، جلالآباد و پکتیکا و نقض حریم هوایی کابل، امارت اسلامی در ۱۱ اکتبر در امتداد خط فرضی دیورند واکنش نشان داد. در ۱۵ اکتبر، دو طرف بر سر آتشبس ۴۸ ساعته توافق کردند و در ۱۹ اکتبر، مذاکرات دوحه به آتشبس فوری و سراسری انجامید؛ هرچند دو دور بعدی گفتوگوها در ترکیه بینتیجه ماند و روابط سیاسی و اقتصادی دو کشور به پایینترین سطح رسید.
ذبیح الله مجاهد، سخنگوی امارت اسلامی در اوج همین تنشها در ۱۲ اکتوبر در یک نشست خبری ویژه درباره عملیات انتقامجویانهای امارت اسلامی توضیح داد. او در این نشست گفت: «در عملیات انتقامجویانه نیروهای افغانستان، در پاسخ به نقض حریم هوایی کشور توسط پاکستان، بیش از ۲۰ پوسته امنیتی به تصرف نیروهای امارت اسلامی درآمد. در جریان این عملیات دستکم ۵۸ نظامی پاکستانی کشته و حدود ۳۰ نفر دیگر زخمی شدند. همچنین ۹ تن از نیروهای امارت اسلامی کشته و دستکم ۱۶ نفر دیگر زخمی شدهاند و سلاحها و مهمات نیروهای پاکستانی به دست نیروهای افغانستان افتاده است.»
اما در کنار این تحولات، یکی از بحثبرانگیزترین رویدادهای سال در ماه سپتامبر رخ داد؛ قطع دو روزه اینترنت فایبر نوری و شبکههای مخابراتی فعالیت بانکها، گمرکها، سرای شهزاده و پروازها را متوقف کرد و واکنش گسترده شهروندان را برانگیخت.
سیاست خارجی؛ گشایش بیسابقه، اما محدود
در عرصه دیپلماسی، سال ۲۰۲۵ نقطه عطفی برای امارت اسلامی بود. روسیه در ماه مارچ نام امارت اسلامی را از فهرست سیاه خود حذف کرد و در جولای، بهعنوان نخستین کشور، آن را بهطور رسمی به رسمیت شناخت و اعتبارنامه سفیر افغانستان در مسکو را پذیرفت. همزمان، ترکیه سفیر امارت اسلامی را پذیرفت، پاکستان و افغانستان روابط دیپلماتیک را به سطح سفیر ارتقا دادند و قزاقستان نیز وعده پذیرش سفیر افغانستان را اعلام کرد. همچنان، ناروی یک دیپلمات امارت اسلامی را پذیرفت و آلمان نیز با پذیرش دو نماینده معرفیشده از سوی کابل برای امور قنسلی در شهرهای برلین و بن موافقت کرد.
امیرخان متقی وزیر خارجه امارت اسلامی در ۲۳ جولای سال روان میلادی در نشست تشریح دستاوردهای ادارات امارتی به روابط و تعاملات امارت اسلامی با کشورها پرداخت و در مورد مناسبات با امریکا اظهار داشت: « ما با ایالات متحدهٔ امریکا در تماس هستیم؛ هم به صورت مستقیم و دوجانبه نشستهایی داریم و هم از طریق مشارکت در روندهایی مانند روند دوحه که کشورهای مختلف در آن دخیلاند، گفتگو صورت میگیرد. در این دیدارها، در مورد سفارت افغانستان در امریکا نیز صحبت کردهایم؛ بهویژه در رابطه با ارایه خدمات قنسولی. ما تأکید کردهایم که دهها هزار تبعهٔ افغانستان در امریکا زندگی میکنند و این حق مشروع و انسانی آنهاست که به آنها خدمات قنسولی ارایه شود.»
رویداد مهم دیگر اینکه، امریکا در ماه مارچ، جایزه تعیینشده برای دستگیری سراجالدین حقانی، وزیر داخله امارت اسلامی و عبدالعزیز حقانی و یحیی حقانی، دو عضو ارشد دیگر را لغو کرد.
در این سال، روابط کابل و دهلی نو بیش از پیش بهبود یافت. هند در اکتوبر سفیر جدید معرفی کرد و میزبان سفر وزیران خارجه، صنعت و تجارت و صحت عامه امارت اسلامی بود.
در شمال، روابط کابل و دوشنبه نیز گرمتر شد. درس سال جاری، والی بلخ، به دوشنبه رفت و با مقامهای ارشد از جمله رئیس اطلاعات تاجیکستان، دیدار داشت. سپس در نوامبر ۲۰۲۵، هیئتی از مقامهای امنیتی و وزارت خارجه تاجیکستان برای گسترش روابط سیاسی، اقتصادی و امنیتی وارد کابل شد.
عمر صمد، سفیر پیشین کشور در فرانسه و کانادا در این زمینه میگوید: «در سطح منطقه، تعاملات سه سال گذشته به مرحلهای گستردهتر و بلندتر رسیده است؛ روابط افغانستان با هند بهبود یافته، مناسبات با برخی کشورهای خلیج مانند امارات متحده عربی، عربستان و قطر گرمتر شده و ارتباطات کاری با کشورهای آسیای مرکزی از تجارت تا سرمایهگذاری ارتقا یافته که به سود طرفین بوده است. روابط با چین نیز گرم و دوامدار ادامه دارد، اما در مقابل، چالشها با پاکستان بهشدت افزایش یافت و حتا منجر به درگیری شد.»
در همین سال، سخنان مکرر دونالد ترامپ، رئیسجمهور امریکا، درباره بازپسگیری پایگاه بگرام و تجهیزات باقیمانده امریکا در افغانستان، واکنشبرانگیز شد؛ ترامپ در یک نشست خبری مشترک با نخستوزیر انگلستان در 18 سپتامبر سال جاری میلادی گفت: «بگرام از بزرگترین پایگاههای هوایی در جهان است. ما آن را تقریباً رایگان به آنها دادیم. اکنون در تلاش برای بازپس گیری آن هستیم. یکی از دلایلی که ما این پایگاه را میخواهیم این است که یک ساعت با منطقهای که چین سلاحهای هستهای خود را تولید میکند فاصله دارد.»
اما مقامهای امارت اسلامی هرگونه حضور نیروی خارجی در خاک افغانستان را بهشدت رد کردند و تأکید کردند که یک وجب خاک افغانستان را هیچ کشوری واگذار نخواهند کرد.
در سال 2025، نمایندگان امارت اسلامی در نشستهای مهم منطقهای و بینالمللی از جمله نشست فارمت مسکو، چهارمین فورم گفتوگوی تهران، هفدهمین نشست سران سازمان همکاریهای اقتصادی در آذربایجان، نشست اقتصادی کازان، چهارمین نشست روند دوحه، نشستهای سهجانبه چین، افغانستان و پاکستان در کابل و پکن، و نشست سازمان همکاری اسلامی در ترکیه شرکت کردند.
بخش اقتصادی
در حوزه اقتصاد، تازهترین گزارش بانک جهانی تصویری دوگانه از وضعیت افغانستان ارائه میدهد. بر اساس این گزارش، رشد تولید ناخالص داخلی در سال ۲۰۲۵ به ۴.۳ درصد رسیده، در حالیکه این رقم در سال ۲۰۲۴، ۲.۵ درصد بود. نرخ تورم حدود ۲ درصد اعلام شده که از پایینترین نرخها در منطقه بهشمار میرود. همچنین درآمد مالیاتی داخلی معادل ۱۷.۱ درصد تولید ناخالص داخلی بوده است.
عبداللطیف نظری، معین مسلکی وزارت اقتصاد به خبرگزاری آفاق در مورد پیشرفتهای اقتصادی امارت اسلامی در سال ۲۰۲۵ گفت: «امارت اسلامی در حوزه اقتصادی در سال جاری میلادی به پیشرفت های قابل توجهی دست پیدا کرده که محافل بین المللی و جهانی این پیشرفت ها را تایید می کند و ما در حوزه پروژه های زیربنایی کاهش فقر و راه اندازی پروژه های اشتغال زا رشد اقتصادی پایدار کاهش نرخ تورم و کنترول قیمت ها و ارزش پول ملی دستاوردهای ملموس و قابل توجه داریم.»
در کنار این ارقام، در گزارش بانک جهانی تأکید شده که کاهش ۴ درصدی عاید سرانه و بیکاری ۲۵ درصدی جوانان فشار سنگینی بر جامعه وارد کرده است. فارس حداد زِروس، مسئول بانک جهانی برای افغانستان درباره عمدهترین چالشهای اقتصادی افغانستان در سال ۲۰۲۵ میگوید: «در حالی که اقتصاد افغانستان نشانههایی از بهبود را نشان میدهد، همچنان با چالشهای جدی مالی روبهرو است. بسیج درآمدهای داخلی برای جبران کاهش کمکها کافی نبوده و بازگشت گسترده مهاجران، شکنندگیهای موجود را عمیقتر کرده است.»
بازگشت اجباری و داوطلبانه مهاجران، چالش جدی دیگری امسال برای افغانستان بود. به گفته سخنگوی وزارت مهاجرین و عودتکنندگان، بیش از ۱.۸ میلیون نفر تنها در سال جاری به کشور بازگشتهاند. علیرضا کریمی، فعال حقوق مهاجران، سال 2025 برای مهاجران افغان را دشوار توصیف میکند و میافزاید: «سال ۲۰۲۵ یکی از سختترین سالها برای مهاجران افغانستان بود؛ میلیونها نفر در کشورهای همسایه و اروپایی با فشار، بازداشت، محرومیت از کار و آموزش و با اخراجهای اجباری مواجه شدند. آنان در شرایطی به کشور بازگردانده شدند که چالشهای در زمینه اسکان و ادغام مجدد آنها وجود دارد، این وضعیت به بحرانی انسانی پایدار تبدیل شده؛ بحرانی که بیشترین آسیب آن متوجه کودکان، زنان و افراد بیسرپرست است.»
در بعد انسانی، افغانستان در آستانه یکی از بزرگترین بحرانها قرار دارد. بر اساس گزارش برنامه جهانی غذا، ۱۷.۴ میلیون نفر با گرسنگی حاد روبهرو هستند. تنها ۱۲ درصد بودجه مورد نیاز تأمین شده و فعلاً فقط ۲.۷ درصد جمعیت زیر پوشش کمکهای غذایی قرار دارند. این گزارش هشدار میدهد که در سال آینده، ۴.۹ میلیون زن و کودک به درمان سوءتغذیه نیاز خواهند داشت.
جان آیلیف، رئیس دفتر برنامه جهانی غذا در افغانستان، عوامل اصلی بحرانی انسانی افغانستان در 2025 را چنین بر میشمرد: «کاهش شدید کمکهای جهانی، خشکسالی، فشارهای اقتصادی و بازگشت بیش از ۲.۵ میلیون مهاجر از ایران و پاکستان، از عوامل اصلی این وضعیت است.»
طبیعت نیز سهم خود را از رنجها نشان داد. در ماه اگست، زمینلرزهای به بزرگی شش ریشتر ولایتهای کنر و ننگرهار را لرزاند؛ فاجعهای که جان ۱۴۵۷ نفر را گرفت، بیش از ۳۳۹۴ زخمی برجای گذاشت و ۶۷۸۲ خانه را بهطور کامل ویران کرد.
سال ۲۰۲۵ برای افغانستان، سالی میان دستاوردها و دشواریها بود؛ از تحولات سیاسی و اقتصادی گرفته تا بحرانهای انسانی و طبیعی. این تجربهها تصویری پیچیده از مسیر کشور ترسیم میکند؛ مسیری که همچنان ادامه دارد و آینده آن به مدیریت و سیاستگذاریهای کلان امارت اسلامی وابسته خواهد بود.