در قلب یکی از پیچیده‌ترین منازعات جهانی، موج جدیدی از حمایت اروپا از به‌رسمیت‌شناختن فلسطین به‌عنوان کشوری مستقل در حال شکل‌گیری است. با پیوستن کشورهایی مانند اسپانیا، ناروی، ایرلند و فرانسه به این جریان و درخواست ۲۲۰ نماینده مجلس بریتانیا برای این اقدام، فرصت تاریخی برای احیای جایگاه فلسطین در صحنه بین‌المللی و کاهش رنج مردم آن پدید آمده‌است. این حرکت نه‌تنها مشروعیت فلسطین را تقویت می‌کند، بلکه می‌تواند راه را برای صلحی پایدار در منطقه هموار سازد. در این یادداشت به نقش کلیدی فشارهای دیپلماتیک بر اسراییل برای توقف شهرک‌سازی و اهمیت هماهنگی بین‌المللی در پیشبرد مذاکرات صلح پرداخته شده‌است.
اجماع روبه رشد برای تقویت جایگاه فلسطین در صحنه بین‌المللی
اکثریت کشورهای اروپایی، از جمله سویدن، اسپانیا، ناروی، ایرلند و اخیراً فرانسه (با اعلام به رسمیت‌شناختن فلسطین)، خواستار به رسمیت‌شناختن فلسطین به عنوان کشوری مستقل اند.
به تازه‌گی ۲۲۰ نماینده مجلس بریتانیا نیز خواستار به رسمیت‌شناخته‌شدن فلسطین از سوی کشورشان شده‌اند. این حمایت که در میان ۱۴۷ کشور عضو سازمان ملل نیز گسترده است، نشان‌دهنده اجماع روبه رشد جهانی برای تقویت جایگاه فلسطین در صحنه بین‌المللی است. برخی کارشناسان معتقدند که به‌رسمیت‌شناختن فلسطین می‌تواند منازعه فلسطین-اسراییل را از چندین جهت بهبود بخشد.
(الف) تقویت مذاکرات صلح: مشروعیت‌بخشی به فلسطین، جایگاه آنرا در مذاکرات تقویت می‌کند.
(ب) فشار دیپلماتیک بر اسراییل: این اقدام می‌تواند اسراییل را به توقف شهرک‌سازی و نقض حقوق بشر در زمین‌های اشغالی ترغیب کند.
(ج) حمایت از حقوق فلسطینی‌ها: به‌رسمیت‌شناختن، امید و هویت ملی فلسطینی‌ها را تقویت کرده و زمینه‌ساز آتش‌بس پایدار و کمک‌های بشردوستانه می‌شود.
با این حال، موفقیت این اقدام نیازمند هماهنگی بین‌المللی، به ویژه از سوی قدرت‌هایی مانند بریتانیا و آلمان، و همچنان تعهد به مذاکرات صلح است. اروپا با پیشبرد این روند می‌تواند گام تاریخی در پایان‌دادن به این منازعه بردارد. اما در سویی دیگر شماری از کارشناسان حوزه سیاست در شرایط فعلی برقراری آتش‌بس را اقدام مهم و ضروری می‌پندارند.
سید مصطفی مرتضوی، استاد دانشگاه و تحلیل‌گر مسایل خاورمیانه به خبرگزاری آفاق گفت: «به‌رسمیت‌شناخته‌شدن فلسطین به عنوان یک دولت و جغرافیای مستقل از آرمان‌های دیرینه‌ی مردم فلسطین و تمامی مسلمانان جهان بوده است، رسمیت‌شناسی فلسطین از سوی جهان، به ویژه کشورهای که در این زمینه مشکل‌تراشی می‌کردند، روزنه‌ی امید است؛ تحرکات اخیر در زمینه به‌رسمیت‌شناسی از برکت مبارزات و ایستادگی خون شهدای سرزمین فلسطین است. جهان در این شرایط در ابتدا باید به برقراری یک آتش‌بس فوری به نتیجه برسد تا جلو جنایات و نسل‌کشی در غزه گرفته شود.»
فایق هشام، آگاه مسایل سیاسی نیز در گفت‌وگو با خبرگزاری آفاق گفت: «به‌رسمیت‌شناخته‌شدن کشور مستقل فلسطینی یک اقدام نیک و درخور ستایش از جانب هر کشوری است، اما این سوال را باید پرسید که ایجاد چنین کشوری بر کدام اراضی؟ در حالی که سه روز قبل طرح الحاق مکمل کرانه باختری به خاک فلسطین اشغالی از طرف پارلمان رژیم تروریستی اسراییل به تصویب رسید و تنها غزه آن هم بخشی از آن که در اختیار مقاومت فلسطین قرار دارد، دیگر همه‌ی اراضی فلسطین در اشغال اسراییل قرار دارد.»
آقای هشام تاکید کرد که در پیوند به تشکیل کشور فلسطین سه دیدگاه وجود دارد؛ او تصریح کرد: «یک دیدگاهی کشورهای اسلامی و برخی از بازیگران منطقه‌ای و جهانی است که حتا چین و روسیه را هم دربر می‌گیرد، این دیدگاه بر ایجاد کشور مستقل فلسطینی با پایتخت بیت‌المقدس شرقی تاکید دارد؛ دیدگاه دوم موضع رژیم تروریستی اسراییل و حاکمیت فعلی امریکا است، آنان ایجاد کشور مستقل فلسطینی را تهدید بزرگ علیه رژیم اسراییل تلقی می‌کنند و دیدگاه سوم در داخل فلسطین شکل گرفته که مقاومت فلسطین معتقد است که آزادی فلسطین از نهر تا بحر است که تشکیل کشور فلسطینی را در همسایگی با رژیم تروریستی اسراییل برنمی‌تابد و مخالف آن است.»
ترس کشورها از به‌رسمیت‌شناسی فلسطین
پس از آنکه فرانسه اعلام کرد که در ماه سپتامبر سال جاری فلسطین را به‌عنوان یک کشور مستقل به‌رسمیت می‌شناسد، این تصمیم با واکنش‌های زیادی روبه رو شد و شکاف را میان متحدان غربی آشکار کرد. در حالی که چندین کشور اروپایی فلسطین را به‌رسمیت‌شناخته اند، بر اساس گزارش رویترز بریتانیا و کانادا به دلیل ترس از واکنش امریکا از این اقدام تاکنون خودداری کرده‌اند، کارشناسان تاکید می‌کنند که این حرکت فرانسه به عنوان اولین عضو گروه هفت، گامی تاریخی برای حمایت از راه‌حل دو کشوری و پاسخ به بحران انسانی در غزه و شهرک‌سازی‌های غیرقانونی اسراییل است. در عین حال، ایالات متحده که متحد کلیدی اسراییل است، این اقدام را نسنجیده خوانده و همچنان بریتانیا و کانادا را از همراهی بازداشته است. دیپلماتان لندن نیز گفته اند که ترس از واکنش سیاسی و اقتصادی امریکا، از جمله کاهش همکاری‌های امنیتی یا تجاری، مانع اصلی است. اسراییل نیز این اقدام را تهدیدی علیه خود دانسته و ممکن است با کاهش همکاری‌های امنیتی و یا الحاق کرانه باختری پاسخ دهد. در بریتانیا با وجود حمایت ۲۲۰ نماینده مجلس و برخی وزیران، دولت کی‌یر استارمر محتاطانه عمل کرده و بر زمان‌بندی مناسب تاکید دارد. کانادا نیز به مذاکرات مستقیم تاکید دارد. کارشناسان حوزه سیاست معتقدند که به‌رسمیت‌شناختن فلسطین می‌تواند فشار بر اسراییل را برای توقف شهرک‌سازی افزایش دهد و جایگاه فلسطین را در مذاکرات تقویت کند، اما بدون اقدامات عملی مانند تحریم شهرک‌سازی و یا آتش‌بس پایدار، تاثیر آن محدود است.
در سویی دیگر، تردید بریتانیا و کانادا شکاف در جبهه غربی را عمیق‌تر کرده و همچنان هماهنگی برای صلح را تضعیف می‌کند، برای پیشبرد صلح این دو کشور باید با فرانسه و دیگر کشورهای اروپایی همکاری کنند، از فشار امریکا عبور کرده و همان‌گونه که گفته شد اقداماتی مانند تحریم شهرک‌سازی و حمایت از آتش‌بس در غزه را پیش ببرند. در عین حال، فشارهای داخلی مانند درخواست نمایندگان بریتانیا و تغییر لحن کانادا، نشان‌دهنده احتمال حرکت به سوی به رسمیت‌شناختن فلسطین است، اما سایه امریکا همچنان مانع بزرگی است. آگاهان تاکید دارند که این فرصت تاریخی برای صلح نیازمند شجاعت دیپلماتیک و هماهنگی جهانی است تا منازعه‌ای دیرینه به سوی پایان خشونت هدایت شود.
ادامه تلاش‌های جهانی برای به رسمیت شناختن فلسطین
در ادامه تلاش‌های جهانی برای به‌رسمیت‌شناسی فلسطین، قرار است فردا (یک‌شنبه، ۵ اسد) کنفرانسی سه روزه به ریاست مشترک عربستان و فرانسه در سازمان ملل متحد برای حمایت از بازگشت به راه‌حل صلح از طریق دو کشور مستقل برگزار شود. در کنار این، در نشست قرار است درباره اصلاحات در تشکیلات فلسطینی، خلا سلاح جنبش حماس و عادی‌سازی رابطه کشورهای عرب و اسراییل نیز گفت‌وگو شود. امریکا و اسراییل پیشاپیش گفته اند که در این کنفرانس شرکت نخواهند کرد.
کارشناسان حوزه سیاست معتقدند که کنفرانس سازمان به رهبری عربستان و فرانسه، مشروعیت فلسطین را تقویت کرده و فشار دیپلماتیک بر اسراییل را افزایش می‌دهد.
شیرآقا روحانی، استاد دانشگاه به خبرگزاری گفت: «باوجود غیب امریکا و اسراییل، این کنفرانس می‌تواند اجماع جهانی برای صلح پایدار را شکل دهد.»
تلاش‌های جهانی برای برقراری آتش‌بس در غزه در حالی ادامه دارد که به تازه‌گی دونالد ترامپ، رییس جمهور امریکا و بنیامین نتانیاهو، نخست‌وزیر اسراییل اعلام کردند که دیگر به موفقیت گفت‌وگوهای آتش‌بس با حماس امیدی ندارند. نتانیاهو تاکید کرده که در حال بررسی گزینه‌های جایگزین برای آزادی گروگان‌ها و پایان حاکمیت حماس است، ترامپ هم گفته که حماس به دنبال توافق نبوده و زمان پایان کار فرا رسیده است. اما در سویی دیگر، جنبش حماس باردیگر بر پایبندی خود به ادامه گفت‌وگوها با هدف از میان برداشتن موانع و دستیابی به توافقی پایدار برای آتش‌بس تاکید کرده است.
جمع‌بندی
اجماع روبه رشد جهانی، به‌ویژه در میان اکثریت کشورهای اروپایی مانند فرانسه، اسپانیا، ناروی و ایرلند، برای به‌رسمیت‌شناختن فلسطین به‌عنوان کشوری مستقل، فرصتی تاریخی برای تقویت جایگاه فلسطین را در صحنه بین‌المللی فراهم کرده‌است. این حرکت می‌تواند فشار دیپلماتیک بر اسراییل را برای توقف شهرک‌سازی و نقض حقوق بشر افزایش دهد. با این حال، ایالات متحده، به‌عنوان متحد اصلی اسراییل، با مخالفت خود مانع بزرگی در این مسیر است و از اقدامات یک‌جانبه برای به‌رسمیت‌شناختن فلسطین جلوگیری می‌کند. هم‌زمان، تلاش‌های جهانی، از جمله کنفرانس اخیر سازمان ملل به رهبری عربستان و فرانسه برای برقراری آتش‌بس پایدار در غزه و پیشبرد صلح ادامه دارد. آتش‌بس نه‌تنها برای پایان‌دادن به رنج مردم غزه که از گرسنگی و ویرانی در عذاب‌اند، حیاتی است، بلکه گامی اساسی برای حل منازعه‌ای چندین‌ساله محسوب می‌شود. کشورهای جهان باید با اعمال فشارهای دیپلماتیک، از جمله تحریم شهرک‌سازی و حمایت از تحقیقات بین‌المللی درباره جنایات جنگی اسراییل، این رژیم را وادار به توقف اقدامات غیرقانونی کنند. برای تحقق صلح پایدار، هماهنگی بین‌المللی، به‌ویژه میان اروپا و کشورهای عربی، ضروری است تا با غلبه بر مقاومت امریکا و اسراییل، حقوق فلسطینی‌ها تضمین شود. آتش‌بس فوری و به‌رسمیت‌شناختن فلسطین و همچنان توقف خشونت، می‌تواند امیدی برای پایان این بحران انسانی و سیاسی باشد.