کشورهای منطقه، به ویژه پاکستان، در چهار سال گذشته بارها از خاک افغانستان به عنوان منشأ تهدیدات امنیتی ابراز نگرانی کرده‌اند، به تازه‌گی نماینده ویژه پاکستان در امور افغانستان و فرستاده ویژه چین برای افغانستان در دیدار اخیر خود در اسلام‌آباد، بار دیگر از «نگرانی‌های فوری امنیتی» مرتبط با خاک افغانستان سخن گفته‌اند. حالا این ادعاها که در سال‌های گذشته نیز به‌کرات مطرح شده‌اند، تاکنون با ارایه اسناد یا شواهد معتبر از سوی این کشورها به همراه نبوده و بیشتر به اتهام‌زنی‌های یک‌جانبه و بی‌اساس شباهت دارند. چنین رویکردی نه‌تنها به اعتمادسازی منطقه‌ای کمکی نمی‌کند، بلکه می‌تواند مانع همکاری‌های سازنده با حکومت سرپرست افغانستان شود. حرف معقول این است که به‌جای تداوم این اتهامات بی‌پایه، پاکستان و چین باید بر تقویت همکاری‌های امنیتی با کابل تمرکز کنند تا صلح و ثبات پایدار در منطقه تضمین شود. در ادامه این یادداشت به نکات کلیدی از جمله فقدان شواهد برای ادعاهای مطرح‌شده، تعهدات امارت اسلامی به جلوگیری از تهدیدات فرامرزی و ضرورت همکاری‌های منطقه‌ای برای مقابله با چالش‌های مشترک پرداخته شده است.
عدم شواهد معتبر برای تهدیدات امنیتی از خاک افغانستان
در پرتو تحولات سیاسی و امنیتی پس از تسلط دوباره امارت اسلامی به قدرت، یکی از محورهای اصلی گفت‌وگوها و نگرانی‌ها در سطح منطقه‌ای، مساله استفاده از خاک افغانستان برای تهدید کشورهای همسایه بوده است. با این حال، بررسی بی‌طرفانه گزارش‌ها و ارزیابی‌های نهادهای معتبر بین‌المللی نشان می‌دهد که تاکنون هیچ سند یا شواهد موثقی وجود ندارد که ادعاهای مطرح‌شده درباره صدور تهدید از افغانستان را تایید کند. گزارش کارشناسان سازمان ملل متحد نیز که بر ارزیابی فعالیت‌های گروه‌های تروریستی تمرکز دارد، نشان می‌دهد که هم داعش و هم القاعده در حال حاضر توانایی اجرای حملات بین‌المللی را از خاک افغانستان ندارند و حتا فعالیت سازمان‌یافته‌ای این گروه‌ها از کشور علیه کشورهای دیگر به ثبت نرسیده است. همچنان، نهاد (UNICRI) که یکی از مراجع معتبر در زمینه تحلیل تهدیدات امنیتی جهانی است، به این نتیجه رسیده که باوجود نگرانی‌های موجود، هیچ سند روشنی دال بر استفاده عملیاتی از خاک افغانستان برای حمله به کشورهای منطقه ارایه نشده‌است.
تحلیل‌گران حوزه سیاست نیز معتقدند که تاکنون خاک افغانستان علیه هیچ کشوری استفاده نشده‌است.
هیواد زازی، آگاه مسایل سیاسی در گفت‌وگو با خبرگزاری آفاق گفت: «پاکستان همواره در استیج‌های بین‌المللی و نشست‌های مختلف تلاش کرده که در مساله افغانستان نگرانی‌هایی را ایجاد کند، حالا هم نماینده این کشور کوشیده تا روابط خوب میان چین و افغانستان را خدشه‌دار سازد. ادعاهای که سند و شواهد نداشته باشند، قابل پذیرش افغانستان نیست، زیرا ما به هیچ کسی خطر نبودیم، نیستیم و نخواهیم بود، حتا خود ما قربانی هستیم.»
دکتر سمیر انگار، آگاه روابط بین‌الملل نیز به خبرگزاری آفاق گفت: «چین و پاکستان باید به ثبات داخلی افغانستان اعتماد کنند، زیرا امارت اسلامی متعهد است که از خاک افغانستان علیه هیچ کشوری استفاده نشود، به‌جای این نگرانی‌های یک‌جانبه بهتر است همکاری با امارت اسلامی بر اساس احترام متقابل تقویت شود تا زمینه‌ی ثبات و توسعه منطقه‌ای فراهم گردد.»
تعهد امارت اسلامی به عدم اجازه استفاده از خاک افغانستان علیه دیگران
در بحبوحه‌ی اتهام‌زنی‌های مکرر پاکستان، حکومت سرپرست بارها به صورت رسمی اعلام کرده است که اجازه نخواهد داد که خاک افغانستان علیه هیچ کشور دیگری مورد استفاده قرار گیرد. این موضع رسمی که در سخنان مقام‌های ارشد و سخنگویان امارت اسلامی منعکس شده، نشان‌دهنده تلاش برای ارسال پیام مثبت و مسوولیت‌پذیری در سطح منطقه‌ای و جهانی است. از دید سیاسی، چنین تعهدی می‌تواند به عنوان یک نقطه قوت دیپلماتیک برجسته شود، زیرا بر اساس آن، افغانستان خود را متعهد به رعایت اصول هم‌زیستی مسالمت‌آمیز و احترام به حاکمیت دیگر کشورها می‌داند. این رویکرد، در صورت که با اقدامات عملی و نظارت نهادهای بین‌المللی به همراه باشد، می‌تواند زمینه‌ساز کاهش تنش‌ها و اعتمادسازی در سطح منطقه‌ای و بین‌المللی گردد.
سید عبادالله صادق، آگاه مسایل سیاسی به خبرگزاری آفاق گفت: «ما شاهد هستیم که مقام‌های امارت اسلامی همواره اعلام کرده‌اند که هیچ گروه داخلی یا خارجی اجازه ندارد از خاک افغانستان علیه کشور دیگری استفاده کند که این تعهد، در سطح سیاسی از اهمیتی ویژه‌ای برخوردار است و به کشورها اطمینان می‌دهد که پالیسی اصلی امارت اسلامی این است که از خاکش آسیبی به هیچ کشوری نمی‌رسد.»
تمرکز بر همکاری‌های منطقه‌ای
همان‌گونه که پیشتر گفته شد، نمایندگان ویژه چین و پاکستان بار دیگر از نگرانی‌های امنیتی مرتبط با خاک افغانستان بدون ارایه شواهد معتبر سخن گفتند، تحلیل‌گران پیشنهاد می‌کنند که این کشورها به‌جای اتهام‌زنی باید با تقویت همکاری‌های امنیتی و اقتصادی با کابل، به ثبات منطقه‌ای کمک کنند. آنان همچنان تاکید می‌کنند که همکاری‌های امنیتی، مانند تبادل اطلاعات و تمرینات مشترک می‌تواند اعتمادسازی کرده و تهدیدات ادعایی را کاهش دهد؛ در عین حال، چنین رویکردی نه‌تنها سوءتفاهم‌ها را برطرف می‌کند، بلکه افغانستان را به شریکی استراتژیک برای صلح و توسعه منطقه‌ای تبدیل خواهد کرد.
محمد یاسین حبیب، آگاه مسایل سیاسی به خبرگزاری آفاق گفت: «اتهام‌زنی‌های بی‌پایه و در عدم موجودیت اسناد معتبر نه‌تنها که به امنیت منطقه و جهان کمک نمی‌کند، بلکه این می‌تواند تنش‌ها و جنجال‌ها را اضافه کند، همکاری مستقیم با حکومت سرپرست افغانستان از طریق تبادل اطلاعات و گفت‌وگوها، یک اقدام سازنده است که در درازمدت هم به نفع افغانستان است و هم به نفع کشورهای منطقه و جهان.»
رد شایعات و اطلاعات نادرست
شماری از کشورها، به‌ویژه پاکستان، گاهی اوقات برای پیشبرد اهداف سیاسی خود به اطلاعات کاذب و نادرست متوسل می‌شوند و با طرح نگرانی‌های امنیتی بی‌اساس علیه افغانستان، به‌دنبال توجیه مواضع خود یا فشار بر کابل هستند. تحلیل‌گران معتقدند که این رویکرد، که اغلب فاقد شواهد معتبر است، نه‌تنها به بی‌اعتمادی منطقه‌ای دامن می‌زند، بلکه مانع همکاری‌های سازنده برای ثبات و توسعه نیز می‌شود. آنان تاکید می‌کنند که قضاوت کشورها درباره امنیت منطقه نباید اغراق‌آمیز یا مبتنی بر شایعات باشد، بلکه باید بر داده‌های واقعی و گزارش‌های مستند استوار گردد. برای مثال، حکومت سرپرست افغانستان بارها تعهد داده که خاکش علیه هیچ کشوری استفاده نخواهد شد.
حرف مهم و اساسی دیگر این است که به‌جای اتهام‌زنی، کشورها باید از طریق گفت‌وگوهای شفاف و همکاری‌های مشترک، مانند پروژه‌های اقتصادی یا ابتکارات امنیتی، به اعتمادسازی و صلح پایدار در منطقه کمک کنند. به باور آگاهان چنین رویکردی، مبتنی بر واقعیت‌ها، می‌تواند منطقه را از چرخه اتهامات بی‌پایه به سوی همکاری‌های متقابل هدایت کند.
جمع‌بندی
در پایان این‌گونه می‌توان گفت که کشورهای منطقه و جهان نباید بدون ارایه سند و شواهد معتبر، افغانستان را به عنوان کانون هراس‌افگنی قلمداد کنند، زیرا چنین اتهامات بی‌اساس نه‌تنها به بی‌اعتمادی و تنش در منطقه دامن می‌زند، بلکه به ضرر منافع مشترک همه کشورها، از جمله پاکستان نیز است، صاحب‌نظران تاکید می‌کنند که کشورهای منطقه و جهان به‌جای اتهام‌زنی‌های بی‌پایه، بر همکاری‌های سازنده، مانند پروژه‌های اقتصادی مشترک، ابتکارات منطقه‌ای نظیر کمربند و جاده تمرکز کنند. در کنار این، تقویت هماهنگی‌های امنیتی می‌تواند به اعتمادسازی، ثبات منطقه‌ای و توسعه پایدار منجر شود. در سویی دیگر، تحلیل‌ها بر این است که این رویکرد مبتنی بر واقعیت، به‌جای تضعیف افغانستان آنرا به شریکی کلیدی برای صلح و پیشرفت منطقه تبدیل می‌کند.
