خبرگزاری آفاق؛ کابل: چهارسال پیش، در ( ۳۱ اگست، ۲۰۲۱ )، جوبایدن، رییس جمهور وقت ایالات متحده امریکا در سخنرانی خود پس از خروج نیروهای امریکایی از افغانستان، با اظهارات جنجالی مدعی شد که افغانستان «هرگز متحد نبوده» و از «اقوامی تشکیل شده که هرگز، هرگز با یکدیگر کنار نیامده‌اند.» این سخنان نه‌تنها در آن زمان با واکنش تند مردم و نخبگان افغانستان روبه رو شد، بلکه امروز نیز، در چهارمین سالگرد این اظهارات، ادعای او همچنان به عنوان نمادی از سوءتفاهم و بی‌توجهی به تاریخ و فرهنگ غنی این سرزمین مورد انتقاد قرار می‌گیرد. این یادداشت با نقد سخنان بایدن، به بررسی اتحاد تاریخی و هم‌زیستی مسالمت‌آمیز اقوام افغانستان پرداخته و نشان می‌دهد که چگونه مردم این سرزمین، علی‌رغم چالش‌های سیاسی، همواره وحدت خود را حفظ کرده‌اند.
اظهارات توهین‌آمیز بایدن؛ نادیده‌گرفتن تاریخ یک ملت
اظهارات بایدن در مورد افغانستان و مردم آن، نه‌تنها توهین‌آمیز بود، بلکه نشان‌دهنده درک ناقص او از تاریخ پیچیده و چندلایه کشور ما است. افغانستان با بیش از چند هزار سال تاریخ تمدنی، از دوران هخامنشیان و امپراتوری کوشانیان گرفته تا دولت‌های مدرن، همواره به عنوان یک واحد سیاسی و فرهنگی در منطقه شناخته شده است. سخنان بایدن مبنی بر «عدم اتحاد»، تاریخ طولانی دولت‌داری متمرکز در این سرزمین، از جمله دوران غزنویان، تیموریان و دولت احمدشاه ابدالی را نادیده می‌گیرد، او با بیان چنین اظهاراتی، تلاش‌های مردم افغانستان برای حفظ استقلال در برابر تهاجمات خارجی، از استعمار بریتانیا گرفته تا اشغال شوروی و در نهایت اشغال امریکا، را کم‌اهمیت جلوه می‌دهد. بایدن آن زمان با تاکید بر اختلافات قومی، به‌جای توجه به همبستگی تاریخی مردم افغانستان، به کلیشه‌های ساده‌انگارانه‌ای متوسل شد که بیشتر بازتاب‌دهنده سیاست خارجی ناکارآمد امریکا در منطقه است تا واقعیت‌های این سرزمین. کارشناسان حوزه سیاست به مناسبت چهارسالگی این اظهارات، تاکید می‌کنند که این دیدگاه نه‌تنها به مردم افغانستان توهین کرد، بلکه نشان داد که تصمیم‌گیران غربی اغلب تاریخ و فرهنگ کشور ما را از دریچه‌ای محدود و غیردقیق می‌نگرند. توریالی زازی، فعال سیاسی افغان در واکنش به اظهارات بایدن به خبرگزاری آفاق گفت: «امریکا برای رسیدن به اهدافش همواره علیه کشورها تبلیغات منفی راه اندازی کرده است. ما همیشه شاهد سیاست‌های جنایت‌کارانه امریکا بوده‌ایم. افغانستان در جهان یک کشور شناخته شده با مردمان شجاع و با شهامت است. ترکیب قومی و اتحاد که در میان مردم افغانستان است، در دنیا نظیر ندارد.»
هم‌زیستی مسالمت‌آمیز اقوام افغانستان
برخلاف ادعای بایدن، اقوام گوناگون افغانستان از تاجیک‌ها گرفته تا پشتون‌ها، هزاره‌ها، ازبیک‌ها، ترکمن‌ها و دیگر اقوام ساکن کشور، قرن‌ها در کنار یکدیگر با صلح و احترام متقابل زندگی کرده‌اند. این هم‌زیستی در فرهنگ غنی افغانستان، از شعر و ادبیات پارسی گرفته تا سنت‌های مشترک عید، نوروز و آیین‌های دینی، جلوه یافته است. بازارهای کابل، هرات، قندهار، ننگرهار، مزار شریف، بامیان و دیگر ولایت‌های کشور، همواره محل تلاقی فرهنگ‌ها و زبان‌های مختلف بوده‌اند، جایی که مردم بدون توجه به قوم و زبان، به تجارت، عبادت و زندگی روزمره پرداخته اند. گذشته از این، حتا در دوران‌های دشوار جنگ و ناآرامی، مردم عام افغانستان نشان داده‌اند که اختلافات قومی به ندرت از سطح نخبگان سیاسی فراتر رفته است؛ برای مثال، در جریان جهاد علیه شوروی، اقوام مختلف کشور در کنار یکدیگر علیه اشغال خارجی مبارزه کردند و چه زیبا وحدت ملی را به نمایش گذاشتند. این همبستگی در زندگی روزمره، از ازدواج‌های بین‌قومی گرفته تا همکاری‌های اقتصادی، گواهی بر توانایی مردم افغانستان در کنار آمدن با تفاوت‌های فرهنگی و زبانی این مرز و بوم است.
نقش سیاسیون و توطئه‌های قومی
جوبایدن در اظهارات خود در حالی از اختلافات قومی یاد کرده که این، خارجی‌ها بوده اند که با دخالت‌های خود در جای جای این سرزمین در تبانی با شماری از سیاسیون افغان به اختلافات قومی دامن زده اند که هیچگاه موفق هم نشده‌اند. در دهه‌های اخیر، برخی سیاست‌مداران برای کسب قدرت، با برجسته‌سازی تفاوت‌های قومی و زبانی، سعی در ایجاد شکاف در جامعه داشتند. اما مردم افغانستان بارها نشان داده‌اند که این توطئه‌ها نمی‌تواند وحدت آنان را خدشه‌دار کند. به طور نمونه، رویدادهای اخیر چون سیلاب‌ها، زلزله‌ها و بازگشت گسترده مهاجران به روشنی نشان داد که مردم افغانستان با وجود تنوع قومی، در زمان بحران‌ها با هم هم‌بسته اند. اقوام مختلف کشور با روحیه برادری، در کمک به آسیب‌دیدگان و یاری‌رسانی به بازگشت‌کنندگان، هیچ‌گونه تفاوتی قائل نشدند. این همبستگی ملی که نماد وحدت واقعی و هم‌زیستی مسالمت‌آمیز نیز است، نشان می‌دهد که برخلاف ادعای بایدن، مردم افغانستان، نه‌تنها با یکدیگر کنار آمده‌اند، بلکه در برابر چالش‌ها نیز وحدت خود را تقویت کرده‌اند.
درس‌هایی برای آینده
چهارمین سالگرد سخنان توهین‌آمیز بایدن فرصتی است برای بازاندیشی در مورد تصویر تحریف‌شده‌ای که برخی رهبران غربی از افغانستان ارایه می‌دهند. این اظهارات نه‌تنها به مردم افغانستان توهین کرد، بلکه نشان‌دهنده شکست سیاست خارجی امریکا در درک پیچیدگی‌های افغانستان بود. در مقابل، وحدت تاریخی و هم‌زیستی اقوام کشور باید به عنوان یک سرمایه ملی مورد توجه قرار گیرد. کشورهای منطقه، به ویژه همسایگان افغانستان، برخلاف غرب، با درک بهتر از تاریخ و فرهنگ سرزمین ما، به تعامل سازنده با افغانستان روی آورده اند. این رویکرد، می‌تواند الگویی برای همکاری‌های آینده باشد که به جای برجسته‌سازی اختلافات، بر مشترکات فرهنگی و منافع جمعی تمرکز کند.
جمع‌بندی
در پایان این‌گونه می‌توان گفت که سخنان جوبایدن در چهار سال گذشته، نه‌تنها توهینی به مردم افغانستان بود، بلکه نشانه‌ای از نادیده‌گرفتن تاریخ غنی و هم‌زیستی مسالمت‌آمیز اقوام این سرزمین نیز بوده است. افغانستان، با وجود چالش‌های سیاسی و دخالت‌های خارجی، همواره سرزمینی متحد بوده که اقوام آن با احترام به تنوع فرهنگی و زبانی، در کنار یکدیگر زندگی کرده‌اند. امروز، در چهارمین سالگرد این اظهارات جنجالی، وقت آن است که جهان به جای تکرار کلیشه‌های نادرست، به وحدت و همبستگی مردم افغانستان احترام بگذارد و از تاریخ پر افتخار این ملت درس بگیرد.