طی دو دهه گذشته، به ویژه پس از تاسیس نظام جمهوریت به حمایت امریکا در افغانستان در سال ۲۰۰۱ هند همچون کشورهای دیگر، یک رابطه تنگاتنگ با کابل ایجاد و در مسایل، سیاسی، اجتماعی، فرهنگی و اقتصادی کشور نقش فعال را بازی کرد. دهلی نو، در کنار ایجاد پیوند عمیق با افغان ها، روی بازسازی افغانستان متمرکز شد و بر زیرساخت های کشور از جمله بندهای آبی، سرمایه گذاری چشمگیر کرد.
اما پس از خروج امریکا، سقوط جمهوریت و روی کار آمدن دوباره امارت اسلامی در سال ۲۰۲۱، هند نیز بر سیاست خارجی اش در قبال افغانستان بازنگری کرد و حضورش در کشور را به گونه چشمگیر کم رنگ ساخت. حالا که نزدیک به چهار سال از حاکمیت امارت اسلامی میگذرد، هییت فنی هند به سفارت اش در کابل بازگشته است، دیدو بازدید ها میان مقام های دو طرف در دوحه صورت گرفته، کمک های بشری هند به افغانستان ادامه یافته است، حجم تجارت میان دو طرف نسبت به هر زمانی دیگر افزایش داشته، قنسول امارت اسلامی در شهر ممبی هند معرفی شده، پرچم پیشین جمهوریت در سفارت افغانستان در هند پایین کشیده شده و سفارت تحت اداره چهره های نزدیک به امارت اسلامی است . از همه مهمتر، مکالمه تلیفونی میان وزیران خارجه دو طرف پس از حمله در کشمیر تحت کنترول هند، صورت گرفته است که تا اکنون بالاترین سطح ارتباط رسمی میان دو طرف عنوان میشود.
با توجه به این همه تغییرات، روابط فعلی کابل-دهلی نو اما بسنده به نظر نمی رسد. سودیندرا کولکارنی، فعال صلح و دستیار نخست وزیر پیشین هند، ایجاد روابط کشورش با افغانستان در چنین شرایط را مهم میخواند. وی در مقاله تحت عنوان “هفت گامی برای بازسازی پل با کابل”، از روایت رسانه های غربی در برابر امارت اسلامی پرده برمیدارد، آن را عامل عدم تعامل رسمی هند با امارت اسلامی میداند. میگوید که پس از بازگشت امارت اسلامی به قدرت، مردم هند از روایت رسانه های غربی در افغانستان متاثر شدند.
وی در ادامه می افزاید که پس از شکست امریکا و خروج آن از افغانستان، بسیاری در هند برگشت امارت اسلامی را یک فاجعه برای کشور شان تلقی کردند
در عین حال، انتظار افزایش حملات هراس افگنی مشترک پاکستان و امارت اسلامی در برابر هند را داشتند. در حالیکه هند از گرایش و نزدیکی امارت اسلامی با پاکستان نگرانی دارد، دستیار پیشین نخست وزیر این کشور اما به این باور است که حاکمیت چهار ساله امارت اسلامی به هدف ایجاد ناامنی در هند و نزدیکی آن به پاکستان، نادرست ثابت شده است، برعکس، روابط میان کابل-اسلام آباد پرتنش بوده، محبوبیت و حسن نیت فراوانی که در گذشته در برابر هند در افغانستان وجود داشته، این امر هنوز هم در کابل که زیر حاکمیت امارت اسلامی است، وجود دارد.
آقای کولکارنی در ادامه میگوید که در فبروری سال ۲۰۲۴ میلادی با سهیل شاهین، رییس دفتر سیاسی امارت اسلامی در دوحه، دیدار داشته و آقای شاهین به وی از سیاست امارت اسلامی، استقلالیت آن و عدم تهدید بودن خاک افغانستان به هند و کشور های دیگر، اطمینان داده است و از هند نیز خواسته تا سوءظن که اعضای امارت اسلامی ‘نزدیک به پاکستان’ و ‘بر ضد هند’ است، را کنار بگذارد. دستیار نخست وزیر پیشین هند، اما تنها به گفته های رییس دفتر سیاسی امارت اسلامی اکتفاء نکرده است – میگوید، در دیدو بازدیدهایش با مقام های دیگر امارت اسلامی، دیدگاه های مشابه از آنان شنیده است.
در حالیکه تا اکنون روابط دپلماتیک محدود و نه در سطح بالا میان کابل و دهلی نو وجود دارد، آقای کولکارنی از تغییر نگرش هند در برابر امارت اسلامی سخن میزند و میگوید که با تاخیر اما حالا این آگاهی در دهلی نو به وجود آمده است که حکومت فعلی در کابل نباید به عنوان یک دشمن نگریسته شود و امارت اسلامی میتواند حتی به عنوان یک متحد مهم هند مبدل شود. این دید هند، راه را برای افزایش تماس دیپلماتیک میان دو کشور افزایش داده است. دستیار نخست وزیر پیشین هند، با استناد بر اینکه جی شنکر، در تاریخ۱۵ می با امیر خان متقی، همتای افغانش تماس تلیفونی برقرار کرد و از محکومیت “قوی” او نسبت به حمله هراس افگنی در پهلگام قدردانی کرد، نشاندهنده تغییر سیاست و نگرش هند در برابر امارت اسلامی است.
در عین زمان، نویسنده مطلب، با توجه به برسمیت شناسی امارت اسلامی از سوی روسیه، پذیرش سفیران حکومت سرپرست از سوی امارات متحده عربی، چین و ازبیکستان، میزبانی نشست سه جانبه ای میان وزاری خارجه چین، افغانستان و پاکستان و همچنان احتمال گسترش پروژه دهلیز اقتصادی چین-پاکستان به افغانستان، از عملکرد دهلی نو در خصوص ارتقای روابط با کابل انتقاد کرده و آن را “کند” میداند. وی افغانستان را در حال تغییر دانسته، از برنامه های بازسازی افغانستان که در پی هجوم شوروی سابق و پس از آن امریکا ویران شده است، از سوی مقام های کنونی سخن زده و خوشبین تغییرات بیشتر آینده در افغانستان است، تاکید میکند که هند باید هرچه زودتر تعامل همه‌جانبه‌اش را با این عضو راهبردی خانوادهٔ آسیای جنوبی گسترش دهد.
آما راه تعامل و ایجاد روابط دهلی با کابل چیست و چه گزینه های روی میز هند برای ارتقای روابط با کابل وجود دارد؟
آز آن جای که افغانستان سرشار و غنی از مواد معدنی و عناصر کمییاب جهانی است، آقای کولکارنی افغانستان را، عربستان لتیوم دانسته و از ناریندرا مودی، نخست وزیر هند میخواهد شرکت های دولتی و خصوصی این کشور در توسعه زیرساخت ها و صنعتی سازی سریع افغانستان مشارکت داشته باشند. همزمان گزارش های متعدد از حضور چین در معادن افغانستان وجود دارد و یک شمار باور دارند که چین سیاست انحصارگرایانه را در خصوص معادن افغانستان در پیش گرفته است، آقای کولکارنی اشاره میکند که افغانستان آماده است تا از کسب وکارهای هندی برای بهره برداری از ثروت عظیم معدنی خود –شامل مس و عناصر نادر خاکی به ارزش چندین تریلیون دلار – دعوت کند. وی متعقد است که این کار باید به شکلی غیر استثماری و برد-برد، با مشارکت کارآفرینان افغان انجام شود.
دستیار نخست وزیر پیشین هند، در بخش معیشت ها، دهلی نو را تشویق میکند تا تخصص خود را در زمینه احیای کشاورزی، باغداری و صنایع کوچک افغانستان به اشتراک بگذارد. چون وی باورمند است که این بخش‌ها بیشترین ظرفیت را برای ایجاد فرصت‌های معیشتی محلی دارند. در عین حال او از سیاست سختگیرانه امارت اسلامی بر توقف کشت خشخاش در راستای مقابله با تجارت تریاک و هرویین استقبال کرده، اذعان میکند که تمام جهان از این اقدام سود برده است. اما این روش، منبع درآمد بسیاری از کشاورزان را از بین برده است که باید با آنان کمک صورت گیرد.
در کنار وضعیت شکننده سکتور های دیگر، بخش آموزش و سکتور صحی کشور در یک حالت شکننده قرار دارد. امارت اسلامی تحریم های جهانی را عامل وضعیت فعلی میداند و هر ازگاهی از جامعه جهانی خواسته است تا با این سکتور ها سیاسی برخورد نکند. به باور آقای کولکارنی، هند میتواند تمامی محدودیت های ویزا برای افغان را بردارد. وی باور دارد که امارت اسلامی آماده است تا شرکت های هندی را به تاسیس شفاخانه ها و کارخانه‌های داروسازی تشویق کند و همزمان به دنبال کمک هند در آموزش استادان در دانشگاه‌های افغانستان است و عملکرد هند در این بخش ها، سبب نزدیکی دو طرف خواهد شد.
هجوم بیگانان بر افغانستان و جنگ های چهارده در کشور، میلیون ها معلول در کشور به جا گذاشته است. دستیار نخست وزیر پیشین هند باور دارد که بخشی از سیاست این کشور در قبال مردم افغانستان به ویژه معلولان که وی شمار آن را ۱.۵میلیون تن ناشی از چهار دهه جنگ میداند، ارایه کمک به آنان باشد. همزمان، در حالیکه دهلیز های هوایی تجاری میان دهلی و کابل دیگر فعال نیست و تجارت افغانستان با هند از طریق گذرگاه آتاری-واگه صورت میگیرد که در پی درگیری نظامی اخیر میان هند و پاکستان، به شدت آسیب دیده است، کولکارنی بر بازگشایی این راه و در عین حال، بر سرعت توسعه مسیر هند-ایران-افغانستان از طریق بندر چابهار، تاکید دارد.
همکاری های مطنقه ای از جمله سازمان سارک، به باور کولکارنی، اهمیت فراوانی در بازسازی ملی افغانستان دارد. از آن جای که افغانستان عضو سازمان سارک است، دستیار پیشین نخست وزیر پیشین هند، کمک به افغانستان را از مسوولیت های هند، چین و همه یی کشور های منطقه از جمله پاکستان میداند و تاکید دارد که برای موفقیت چنین تلاش‌هایی، کشورهای منطقه باید از آوردن رقابت‌ها و خصومت‌های خود به خاک افغانستان خودداری کنند. او در ادامه تصمیم هوشنمدانه افغانستان برای داشتن روابط دوستانه با همه ی کشور های جهان را میستاید و می خواهد که این تصمیم باید محترم شمرده شود.
آقای کولکارنی، بازی کریکت که شماری از بازیکنان نام آشنا کشور در لیگ برتر کرکت هند بازی میکند و همچنان دیپلماسی مردمی در تقویت روابط و افزایش اعتماد متقابل میان کابل-دهلی را مهم میداند و از تمایل امارت اسلامی بر افزایش دیدوبازدید میان دو طرف در سطوح مختلف سخن زده است. دستیارد نخست وزیر پیشین هند، در پایان، می افزاید که قطعا اکنون زمان آن رسیده است که روح تازه ی به رابطه دیرینه ی دو طرف بخشیده شود که برای آینده هر دو کشور هند و افغانستان حیاتی است. وی این همه را از مجرا های بازسازی روابط میان دو طرف میداند.
حالا دیده شود که با وجود پیشنهاد های آقای کولکارنی، روابط افغانستان و هند در چه مسیر حرکت خواهد کرد؟
