افزایش حملات تحریک طالبان پاکستان (تی‌تی‌پی) و واکنش‌های تند اسلام‌آباد، روابط پاکستان و افغانستان را به مرحله‌ای بی‌سابقه از تنش رسانده است. در حالی که دولت پاکستان به رهبری شهباز شریف و فرماندهی عاصم منیر گزینه‌های نظامی را روی میز گذاشته، عمران خان، نخست‌وزیر پیشین، و برخی تحلیلگران داخلی و خارجی بر گفت‌وگو و راه‌حل سیاسی تأکید می‌کنند. این شکاف و تناقض در رویکردها، چشم‌انداز صلح در منطقه را پیچیده‌تر از پیش ساخته است.
بیانیه عمران خان: نقد سیاست‌های نظامی و فراخوان به صلح
عمران خان، نخست‌وزیر پیشین پاکستان و رهبر حزب تحریک انصاف، که از اواخر ۲۰۲۳ در زندان ادیاله به‌سر می‌برد، در گفت‌وگویی با اعضای خانواده‌اش در ۱۵ سپتامبر ۲۰۲۵ به‌طور مستقیم به بحران تی‌تی‌پی و روابط با افغانستان پرداخت. بیانیه او در حساب رسمی‌اش در شبکه اجتماعی «ایکس» منتشر شد که در آن خان با هشدار نسبت به طراحی یک عملیات «دروغین» علیه افغان‌ها و مردم قبایل گفت:
«علیه افغان‌ها و مردم قبایل نیز نمایشی شبیه حوادث ۹ می ۲۰۲۳ در حال طراحی است. از زمانی که عاصم منیر فرماندهی ارتش را به‌عهده گرفته، روابط با افغانستان عمداً تخریب شده و کابل پیوسته تحریک می‌شود تا جنگ را آغاز کند. هدف این است که لابی‌های مخالف دولت فعلی افغانستان راضی شوند و در برابر غرب، ارتش پاکستان خود را به‌عنوان یک “نجات‌دهنده” معرفی کند.»
نخست‌وزیر پیشین پاکستان، همچنین، سیاست‌های ضدافغانستان حکومت کنونی پاکستان را چنین برشمرد: «نخست، دولت افغانستان تهدید شد. سپس با نقض حقوق دینی، اخلاقی و حقوق بین‌المللی، برادران افغان که سه نسل در پاکستان زندگی کرده بودند، به زور اخراج شدند. پس از آن به خاک افغانستان حمله شد و اکنون نیز با این بهانه که “تروریست‌ها آمده‌اند” در مناطق قبایلی عملیات نظامی آغاز شده است.»
عمران خان پیامد این سیاست‌ها را «جان‌باختن هموطنان» خواند و تأکید کرد: «این روش هرگز صلح به همراه نمی‌آورد. صلح پایدار تنها از راه گفت‌وگو برقرار می‌شود.» نخست‌وزیر پاکستان، راه‌حل صلح را چنین توضیح داد: «برای استقرار صلح در افغانستان و مناطق قبایلی، مشارکت سه طرف اجتناب‌ناپذیر است: نخست مردم قبایل پاکستان، دوم دولت افغانستان و سوم مردم افغانستان. بدون همکاری این سه طرف، نه عملیاتی موفق خواهد بود و نه راه‌حلی پایدار.» عمران خان همچنین خواستار اعزام هیأت صلح به رهبری محمود خان اچکزی به افغانستان شد.
تصمیم دولت پاکستان؛ تهدید به حملات هوایی
به گزارش برخی رسانه‌های خارجی، دولت پاکستان در نشست روز ۲۳ سنبله ۱۴۰۴ به ریاست شهباز شریف، نخست‌وزیر و با حضور ژنرال عاصم منیر، فرمانده ارتش، گزینه حملات هوایی بر پناهگاه‌های تی‌تی‌پی گویا در خاک افغانستان را بررسی و تصویب کرد.
اما شماری از تحلیلگران روابط بین‌الملل این اقدام پاکستان را خطرناک دانسته و هشدار داده‌اند که چنین کنشی می‌تواند با واکنش مستقیم امارت اسلامی مواجه شود. اما مقام‌های امارت اسلامی پیش‌تر حملات هوایی پاکستان در شرق افغانستان را «دارای پیامد» دانسته‌اند.
سفر محمد صادق خان؛ همراه با پیام شدید اسلام‌آباد به کابل
به گزارش «جیو نیوز»، محمد صادق خان، نماینده ویژه پاکستان در امور افغانستان، اوایل هفته آینده به کابل سفر خواهد کرد تا پیام هشدارآمیز اسلام‌آباد را به امارت اسلامی منتقل کند. اسلام‌آباد مدعی است که تحریک طالبان پاکستان در خاک افغانستان حضور دارد؛ ادعای که پیوسته از سوی مقام‌های امارت اسلامی رد شده و همواره اطمینان داده‌اند که هیچ گروهی در خاک افغانستان فعالیت ندارد و اجازه نمی‌دهند که از خاک افغانستان علیه هیچ کشوری استفاده شود.
واکنش تی‌تی‌پی؛ فراخوان به مذاکره
در پیوند به همین تنش‌ها؛ تحریک طالبان پاکستان در بیانیه‌ای اعلام کرد که «اتهام استفاده از خاک کشورهای همسایه بی‌اساس است» و ریشه‌های این گروه در میان مردم محلی پاکستان است. سخنگوی تی‌تی‌پی افزود: «اگر دولت مشکلات بنیادی مانند پرونده ناپدیدشدگان اجباری و حقوق مردم را حل کند، جنگ می‌تواند متوقف شود.» تی‌تی‌پی همچنین بر مذاکره تأکید کرد و گفت: «اگر دولت تضمین جدی بدهد، گفت‌وگو می‌تواند در داخل خاک پاکستان انجام شود.»
دیدگاه زلمی خلیلزاد؛ راه‌حل سیاسی به جای زور
در همین راستا؛ زلمی خلیلزاد، نماینده پیشین امریکا برای صلح افغانستان، در پیامی در ایکس نوشت: «تصور اینکه این مشکل راه‌حل نظامی دارد اشتباه است. تاکنون هیچ استراتژی مؤثری دیده نمی‌شود. اکنون وقت آن است که پاکستان رویکردی سیاسی در پیش گیرد و وارد مذاکره شود.» خلیلزاد افزود: «پاکستان پیش از سال ۲۰۲۱ به امریکا و دولت افغانستان توصیه می‌کرد که با امارت اسلامی مذاکره کنند. حالا زمان آن رسیده است که خود پاکستان همین مسیر را انتخاب کند. افغانستان هم باید در این روند به پاکستان کمک کند.»
تی‌تی‌پی ابزار فشار پاکستان علیه افغانستان
تحلیلگران سیاسی بر این باورند که حکومت و ارتش پاکستان از تی‌تی‌پی به‌عنوان ابزار فشار علیه افغانستان استفاده می‌کنند، در حالی که این گروه ریشه در مشکلات داخلی پاکستان دارد و فعالیت‌های آن در خاک پاکستان طراحی می‌شود.
احمدخان اندر، آگاه سیاسی، در این مورد می‌گوید: «دولت پاکستان سیاست تنش و تهدید علیه امارت اسلامی را دنبال کرده و در موارد متعددی حاکمیت افغانستان را نقض کرده است. حملات هوایی اخیر به جان‌باختن غیرنظامیان، از جمله کودکان، انجامیده و اخراج اجباری مهاجران افغان نیز ناقض حقوق بین‌المللی است.»
تحلیلگران بین‌المللی می‌گویند که تجربه نشان داده که راه‌حل نظامی نه‌تنها ناکام است، بلکه به افزایش خشونت و قربانیان می‌انجامد. آنها تأکید دارند که صلح پایدار تنها از مسیر گفت‌وگو، همکاری منطقه‌ای و احترام به حاکمیت ملی افغانستان می‌تواند محقق شود.