هند و پاکستان دو قدرت اتمی که از سال‌های طولانی باهم اختلاف دارند و این اختلاف‌ها بیشتر حول مساله کشمیر، رقابت‌های ژئوپلیتیکی و اتهامات متقابل درباره حمایت از تروریزم می‌چرخد و نباید فراموش کرد که دخالت قدرت‌های خارجی نیز روابط اسلام‌آباد و دهلی نو را پیچیده‌تر کرده‌است.
گفت‌وگوهای دیپلماتیک و تلاش‌های میانجی‌ها نیز تاکنون با موانع سیاسی و نظامی روبه‌رو شده است.
تنش‌های تازه میان هند و پاکستان
منازعه کشمیر، این زخم کهنه که یکی از طولانی‌ترین بحران‌های حل ناشده‌ی منطقه عنوان می‌شود، یک‌بار دیگر بستری برای تنش‌های تازه میان دو دشمن دیرینه شده‌است.
پولیس هند اعلام کرد که به روز (سه‌شنبه، ۲ثور) در پی تیراندازی شبه‌نظامیان به گردشگران در کشمیر، ۲۶ تن کشته و ۱۷ تن دیگر زخمی شدند که این رویداد، یک‌بار دیگر آتش زیر خاکستر را شعله‌ور کرد و هند با واکنش شدید، پاکستان را مسوول دانست و نهادهای امنیتی این کشور تاکید کردند که گروهی «مقاومت کشمیر» پشت این حمله بوده‌است.
پس از آن دولت نرندرا مودی نخست وزیر هند، سطح روابط دیپلماتیک خود با پاکستان را کاهش داد، این دولت، گذرگاه اصلی مرزی با پاکستان را بست، پیمان تقسیم آب را به حالت تعلیق درآورد و همچنان اخراج دیپلمات‌های پاکستانی را در دستور کار قرار داد، در کنار این، برخی از ویزاهای صادرشده برای شهروندان پاکستانی را لغو و آنان را ملزم کرده تا دو روز خاک هند را ترک کنند.
دهلی نو همچنان از پاکستان خواسته که حمایت از تروریزم فرامرزی را کنار بگذارد.
پس از واکنش شدید هند، دولت پاکستان فردا (جمعه، ۵ثور) جلسه فوق‌العاده شورای امنیت ملی را برگزار می‌کند تا شیوه پاسخگویی به اقدام‌های دهلی نو را نهایی کند. خواجه آصف وزیر دفاع پاکستان روز (چهارشنبه، ۳ثور) گفت که اسلام‌آباد قاطعانه هرگونه تروریزم را در هر نقطه جهان محکوم می‌کند. آقای آصف اتهامات هند را بی‌پایه خواند و احتمال دست داشتن هند در طراحی حمله پهلگام را نیز رد نکرد.
وزیر دفاع پاکستان افزود که کشورش سال‌ها است که قربانی تروریزم بوده و نمی‌توان کشوری که خود هدف این پدیده قرار گرفته را به حمایت از آن قلمداد کرد. او همچنان هند را به حمایت از گروه‌های مسلح در بلوچستان و همکاری با تحریک طالبان پاکستانی متهم کرد.
هم‌زمان با این، محمد اسحاق‌دار، معاون نخست‌وزیر و وزیر خارجه پاکستان نیز در پاسخ به اعتراضات مقام‌های هندی مبنی بر دست داشتن اسلام‌آباد در حمله کشمیر، اتهامات مطرح‌شده را بی‌اساس خواند و تاکید کرد که اگر هند مدرکی دارد، باید آنرا ارایه کند. او تاکید کرد که هند تلاش دارد تا ناکامی خود را بر گردن دیگران بیندازد.
اما تحلیلگران مسایل سیاسی به این باور اند که پاکستان همواره با ایجاد و پشتی‌بانی از گروه‌های تندرو، در پی ناامنی هند و افغانستان بوده‌است.
نثاراحمد شیرزی، کارشناس سیاسی در گفت‌وگو با خبرگزاری آفاق گفت: «پاکستان همواره گروه‌های مانند جیش محمد و لشکر طیبه را حمایت کرده و در یک اقدام تازه حرکت مقاومت کشمیر را ایجاد کرده است. حمله به گردشگران در کشمیر نیز کار پاکستان است.»
هم‌زمان با این، عدل رجا از تحلیلگران ارشد امنیتی پاکستانی مقیم لندن، مدعی شده که منابع ارشد اطلاعاتی به او تایید کرده‌اند که دستور حمله پهلگام از سوی جنرال عاصم منیر، فرمانده ارتش پاکستان کشور صادر شده است.
تاثیر تنش هند و پاکستان بر اوضاع افغانستان
آگاهان استخباراتی به این عقیده اند که تنش و اختلاف هند و پاکستان تاثیرات عمیق و چندبعدی بر اوضاع افغانستان دارد، منازعات این دو قدرت منطقه‌ای در بخش‌های سیاسی، امنیتی، اقتصادی و اجتماعی افغانستان، محسوس است.
کارشناسان حوزه سیاست نیز به این باور اند که این دو کشور اهداف متضادی را در افغانستان دنبال می‌کنند.
هند با پشتی‌بانی از پروژه‌های زیربنایی و بازسازی به دنبال تقویت جایگاه افغانستان به عنوان یک شریک منطقه‌ای است، اما در مقابل پاکستان با حمایت از گروه‌های هراس‌افگن مانند داعش تلاش می‌کند که همواره دولت‌های افغانستان را ضعیف نگهدارد تا به عمق استراتژیک خود دست یابد.
در سویی دیگر، شماری از کارشناسان امور نظامی تاکید می‌کنند که هرگونه افزایش تنش میان هند و پاکستان، به ویژه در مرز کشمیر، توجه منابع امنیتی پاکستان را به سمت شرق کشور جلب می‌کند، این مساله می‌تواند بر تمرکز امنیتی این کشور در مرز غربی‌اش با افغانستان تاثیر بگذارد، چه از منظر فرصت برای گروه‌های شورشی و چه از نظر اقدام‌های متقابل پاکستان.
در کنار این، افزایش تنش‌ها میان هند و پاکستان، مسیرهای ترانزیتی و تجاری را که افغانستان می‌تواند از آن‌ها استفاده کند، محدود می‌سازد و همچنان این اختلاف‌ها می‌تواند موجب انحراف تمرکز جامعه بین‌المللی به مساله افغانستان شود.
پیشینه‌ای تنش میان هند و پاکستان
تنش و اختلاف میان هند و پاکستان ریشه تاریخی دارد و به زمان استقلال این دو کشور از بریتانیا در سال ۱۹۴۷ برمی‌گردد.
تقسیم شبه‌قاره به هند و پاکستان بر اساس خطوط مذهبی (هندو در هند و مسلمان در پاکستان) به درگیری بر سر ایالت جامو و کشمیر منجر شد، این منطقه با جمعیت اکثریت مسلمان اما زیر حاکمیت یک هندو، به محل مناقشه مبدل شد.
جنگ اول هند و پاکستان (۱۹۴۸-۱۹۴۷) با تقسیم کشمیر به دو بخش که (جامو و کشمیر) زیر کنترول هند و (کشمیر آزاد) که زیر کنترول پاکستان قرار داشت، پایان یافت، اما خط کنترول (LoC) همچنان محل مناقشه است.
در سال ۱۹۶۵ درگیری دوم بر سر کشمیر با حمله‌های پاکستان برای تصرف مناطق تحت کنترول هند آغاز شد، اما بدون تغییر در مرزها پایان یافت.
جنگ دیگری در سال ۱۹۶۵ رخ داد که به استقلال بنگلادیش منجر شد، هند با پشتی‌بانی از جدایی‌طلبان بنگالی، پاکستان را شکست داد و این شکست به تحقیر ملی در پاکستان دامن زد و باعث تشدید تنش شد.
آزمایش‌های هسته‌ای هند و پاکستان در سال ۱۹۹۸ هر دو کشور را به قدرت‌های هسته‌ای تبدیل کرد و رقابت تسلیحاتی را شدت بخشید.
در جنگ کارگیل در سال ۱۹۹۹ نفوذ نیروهای پاکستانی به مناطق زیر کنترول هند در این منطقه به درگیری نظامی منجر شد که با عقب‌نشینی پاکستان انجامید.
گفتنی است که هند، پاکستان را به حمایت از گروه‌های شبه‌نظامی مانند «لشکر طیبه» و «جیش محمد» متهم می‌کند که حملاتی مانند حمله به پارلمان هند در سال ۲۰۰۱ و حمله ممبی در سال ۲۰۰۸ را انجام دادند. چیزی که پاکستان این اتهامات را رد کرده بود.
در سال ۲۰۱۹ تصمیم هند برای لغو ماده ۳۷۰ قانون اساسی و سلب خودمختاری جامو و کشمیر، تنش‌ها را به اوج رساند، پاکستان این اقدام را محکوم کرد و روابط دیپلماتیک را با هند کاهش داد.
درگیری‌های پراکنده در خط کنترل، رقابت بر سر نفوذ در افغانستان (به‌ویژه پس از تسلط امارت اسلامی در سال ۲۰۰۱ ، و اختلاف بر سر منابع آبی (مانند رود سند) همچنان روابط دو کشور را پرتنش نگه داشته است.
و در نهایت، مذاکرات صلح ابتکار لاهور در سال ۱۹۹۹ و آگرا در سال ۲۰۰۱ نیز به دلیل بی‌اعتمادی میان این دو کشور بی نتیجه پایان یافت.
