روابط افغانستان و پاکستان، که همواره با فراز و نشیب‌هایی همراه بوده، این روزها با موج تازه‌ای از تنش‌ها در پی اخراج گسترده مهاجران افغان وارد مرحله‌ای حساس‌تر شده است. در حالی که تلاش‌هایی برای بهبود مناسبات دیپلماتیک در جریان است، وضعیت میدانی مهاجران بازگشته و نارضایتی فزاینده در داخل افغانستان، این روابط را بیش از پیش پیچیده ساخته است.
در هفته‌های اخیر، هزاران مهاجر افغان که عمدتاً بدون اسناد اقامتی در پاکستان زندگی می‌کردند، تحت فشار شدید نیروهای امنیتی این کشور مجبور به ترک خانه‌هایشان شده‌اند. بسیاری از آنان می گویند که حتی فرصت جمع‌آوری وسایل ضروری زندگی را نیز نداشته‌اند.
پاچا خان، یکی از مهاجران تازه‌اخراج شده افغان است که، چشم دید اش را چنین روایت می‌کند: «من چندین شب در اطراف شهر گشت‌و‌گذار می‌کردم. می‌دیدم که خانه‌های مهاجران را محاصره می‌کردند. ما از آمریکایی‌ها شکایت می‌کردیم، اما این‌ها از آن‌ها هم بدتر هستند.»
این سخنان، بازتاب احساسات بسیاری از مهاجرانی است که از نوع برخورد مقامات پاکستانی عمیقاً ناراضی‌اند و آن را فراتر از رفتارهای انسانی و حقوقی می‌دانند.
در همین راستا، وزارت مهاجران و عودت‌کنندگان اعلام کرده است که از آغاز ماه اپریل تا سیزدهم این ماه، بیش از ۳۲,۸۰۰ مهاجر افغان به کشور بازگشته‌اند. عبدالمطلب حقانی، سخنگوی این وزارت، با اشاره به کمک‌های ارائه‌شده به بازگشت‌کنندگان گفت:«برای این مهاجران کمک‌های فوری، ترانسپورت، کمپ‌های موقت و دیگر سهولت‌ها فراهم شده است. امارت اسلامی آمادگی گسترده‌ای برای رسیدگی به این وضعیت روی‌دست گرفته است.»
با این حال، حجم بازگشت مهاجران به‌گونه‌ای است که نگرانی‌ها درباره امکانات محدود و منابع ناکافی برای رسیدگی به این بحران انسانی رو به افزایش است.
همزمان با این، سردار احمد شکیب، سرپرست سفارت افغانستان در اسلام‌آباد، در دیدار با رییس دفتر UNHCR خواستار اعزام تیم‌های سیار به کمپ‌های مهاجرین و افزایش کمک‌های نقدی شد. در پاسخ، مقام‌های این نهاد وعده دادند که موضوع را با مقامات پاکستانی و شرکای بین‌المللی در میان خواهند گذاشت.
علی‌رضا کریمی، فعال حقوق مهاجران، در این خصوص گفت :«سازمان‌های بین‌المللی به دلیل محدودیت منابع نمی‌توانند پاسخ‌گوی همه نیازها باشند. امارت اسلامی باید با تعامل سازنده با کشورهای همسایه و نهادهای بین‌المللی، اقدامات مؤثری در داخل کشور روی‌دست گیرد.»
از سوی دیگر، روابط دیپلماتیک میان کابل و اسلام‌آباد نیز به شدت تحت تأثیر وضعیت مهاجران قرار گرفته است.
چنانچه پیش از این ،سرپرست وزارت خارجه افغانستان، در دیدار با سرپرست سفارت پاکستان، برخورد اجباری با مهاجران را تحریک‌آمیز خوانده و هشدار داده است که ادامه‌ی این روند می‌تواند به روابط دو کشور آسیب بزند.
با آن‌که مقامات دو کشور از تمایل به گفت‌وگوهای سازنده سخن می‌گویند، اما تضاد دیدگاه‌ها، به‌ویژه در مسایل امنیتی و مهاجرت، نشان‌دهنده وجود موانع جدی در مسیر هرگونه همکاری واقعی است.
حال باید دید که آیا تلاش‌های جاری برای مدیریت بحران مهاجران و بهبود روابط دیپلماتیک به تغییرات ملموس در رفتار دو کشور منجر خواهد شد یا خیر؟
