در اقدامی تازه برای حمایت از متحدان پیشین افغان، دو عضو کنگره امریکا لایحه‌ای دوحزبی با عنوان «قانون تعدیل وضعیت افغان‌ها» پیشنهاد کرده‌اند که زمینه اقامت دایم را برای هزاران افغان فراهم می‌سازد؛ افرادی که پس از خروج نیروهای امریکایی از افغانستان به‌طور اضطراری به ایالات متحده منتقل شده‌اند.
بر اساس این طرح، افغان‌هایی که در حال حاضر با وضعیت موقت بشردوستانه در امریکا زندگی می‌کنند، در صورت گذراندن مراحل بررسی امنیتی، می‌توانند برای اقامت دایم قانونی اقدام کنند.
این لایحه تلاشی عنوان شده است در راستای عمل به وعده امریکا به کسانی که طی دو دهه گذشته در کنار نیروهای امریکایی در افغانستان خدمت کرده‌اند.
بخشی از لایحه‌ای دو حزبی
«جیسون کرو و ماریانت میلر-میکس ،لایحه‌ای دوحزبی با عنوان «قانون تعدیل وضعیت افغان‌ها» را در کنگره ایالات متحده معرفی کردند.
این قانون مسیر دریافت اقامت دایم قانونی را برای هزاران افغان فراهم می‌کند که پس از خروج نیروهای امریکایی از افغانستان، تحت شرایط اضطراری به امریکا منتقل شده‌اند.
بر اساس مفاد این لایحه، افغان‌هایی که با وضعیت موقت بشردوستانه در امریکا زندگی می‌کنند، پس از طی مراحل اضافی بررسی امنیتی، می‌توانند برای اقامت دایم اقدام کنند.»
علی رضا کریمی فعال عرصه حقوق مهاجران « این قانون می‌تواند به افغان‌های آسیب‌پذیر کمک کند تا به اقامت دایمی در آمریکا دست یابند و از اخراج نجات پیدا کنند. با این حال، تصویب آن آسان نیست، زیرا بسیاری از سیاست‌مداران آمریکایی با مهاجرت مخالفت دارند و روند قانونی و امنیتی آن نیز بسیار پیچیده است.»
همزمان، جین شاهین، عضو ارشد کمیته روابط خارجی سنای آمریکا، در نامه‌ای به وزیر خارجه این کشور خواستار شفاف‌سازی درباره سرنوشت ۵۰۰ مهاجر، از جمله افغان‌ها، شد که در فبروری ۲۰۲۵ به پاناما و کاستاریکا اخراج شده‌اند. خانم شاهین خواهان ارایه جزییات توافق با این کشورها و توضیح اقدامات حفاظتی برای جلوگیری از آسیب‌دیدن این مهاجران شده است. این افراد از کشورهای افغانستان، ایران، روسیه، چین، تاجیکستان و یمن هستند.
جین شاهین عضو ارشد کمیته روابط خارجی سنای امریکا«در ماه فلروری ۲۰۲۵، دولت ایالات متحده نزدیک به ۵۰۰ مهاجر را که بسیاری از آن‌ها متقاضی پناهندگی بودند به پاناما و کاستاریکا اخراج کرد. این مهاجران از کشورهای گوناگونی چون افغانستان، چین، جمهوری دموکراتیک کنگو، گرجستان، ایران، روسیه، ازبکستان و یمن آمده بودند. با اینکه برخی از این افراد به کشورهای اول خود بازگشته‌اند، اما ده‌ها نفر همچنان در پاناما و کاستاریکا باقی مانده‌اند، بدون آن‌که آینده‌ای روشن در برابرشان باشد»
جمعه خان پویا فعال عرصه حقوق مهاجران «با توجه به اینکه در بسیاری از کشورها، از جمله ایالات متحده آمریکا، نوعی نگاه مهاجرستیزانه در حال شکل‌گیری است، تصویب پیش‌نویس قانون اقامت و حمایت از پناه‌جویان جوان افغان در کنگره آمریکا با موانع و چالش‌های فراوانی روبه‌رو خواهد بود. با این حال، خوشبختانه نهادهای حقوقی، به‌ویژه نهادهای مدافع حقوق بشر در آمریکا، از قدرت و استقلال کافی برخوردارند و به همین دلیل امید می‌رود که این لایحه مورد توجه اعضای کنگره قرار گیرد.»
برخی از آگاهان روابط بین الملل می‌گویند که این اقدام کنگره امریکا می‌تواند بخشی از تعهد اخلاقی و سیاسی واشنگتن باشد.
شماری از این آگاهان تأکید دارند که این لایحه، نه‌تنها موجب حمایت حقوقی از هزاران مهاجر افغان خواهد شد، بلکه به امریکا نیز کمک می‌کند تا تصویر مثبتی از مسئولیت‌پذیری بین‌المللی خود ارائه دهد.
اما پرسش اینجاست که این طرح تا چه اندازه می‌تواند از اخراج افغان‌های آسیب‌پذیر جلوگیری کند و چه چالش‌های سیاسی یا حقوقی در مسیر تصویب آن وجود دارد؟
نثار احمد شیرزی آگاه مسایل سیاسی«تصمیم جدید درباره پذیرش مهاجران افغان در کنگره آمریکا می‌تواند نمودی از یک رویکرد منظم نسبت به مهاجران افغان در این کشور محسوب شود. با توجه به نگرانی‌ها و زندگی طولانی اکثریت مهاجرانی که در چهار سال گذشته در آمریکا سکونت دارند، و همچنین حمایت نهادهای حقوق بشری و ارتش از حقوق مهاجران، به نظر می‌رسد موانع قانونی چندانی در مسیر تصویب و اجرای این تصمیم وجود نخواهد داشت.»
پس از خروج نیروهای امریکایی از افغانستان در سال ۲۰۲۱، هزاران افغان به‌دلیل همکاری مستقیم با نظامیان امریکایی یا فعالیت در نهادهای حمایت‌شده توسط ایالات متحده، به کشورهای مختلف پناه بردند. امریکا شمار قابل توجهی از این افراد را از مسیرهای اضطراری و بشردوستانه وارد خاک خود کرد. اما از آن زمان تاکنون، وضعیت حقوقی آن‌ها مشخص نبوده است.
این در حالی‌ست که دونالد ترامپ، رییس‌جمهور امریکا، اخیراً وعده داده بود از افغان‌هایی که پس از خروج نیروهای امریکایی در کشورهای سوم، به‌ویژه امارات متحده عربی، گیر مانده‌اند حمایت کرده و زمینه انتقال آنان به ایالات متحده را فراهم خواهد کرد.